Verdeling van het Nijlwater: politieke strijd sinds 1902

Ethiopië is eind mei 2013 begonnen met de aanleg van de grootste hydro-elektrische dam van Afrika. Dit tot woede van Egypte, dat vindt dat de Ethiopiërs hier geen recht toe hebben. Egypte beroept zich daarbij op verdragen die begin 20e eeuw zijn gesloten. De Egyptenaren kregen daarin grote zeggenschap over de rivier.

De Britten, die koloniaal bezit in Noordwest-Afrika hadden, wilden vanaf ongeveer 1900 controle over de Nijl om deze begaanbaar te maken voor hun schepen. Een deel van de rivier stroomde echter door Ethiopisch grondgebied en dus sloten de Britten in 1902 een verdrag met dat land.

Egypte krijgt de macht

De Ethiopiërs mochten niets bouwen dat voor een verandering van de stroom van de Nijl zou kunnen zorgen. Dat was althans de Britse duiding van het verdrag, want in de Ethiopische versie stonden hele andere afspraken, zo beweerden zij. Bovendien hadden ze het verdrag nooit ondertekend. De Egyptenaren vormden echter het grootste probleem voor de Britten in controle over de Nijl. Egypte was onafhankelijk en had de benodigde kracht hun belangen desnoods met geweld te verdedigen. Uiteindelijk gaven de Britten in 1929 toch de meeste macht aan Egypte in een onderling verdrag. Veruit het grootste deel van het water kwam daardoor in handen van Egypte. De scheve verdeling tussen beide landen werd in de jaren ’50 aangepast.

Het ‘Nijlwater Verdrag’ van 1959

In de besprekingen tussen Egypte en Soedan, dat in 1956 onafhankelijk was geworden van Groot-Brittannië, werd bepaald dat er jaarlijks 84 miljard kubieke meter water door de Nijl stroomde, waarvan 10 miljard verdampte. Egypte kreeg 55,5 miljard toebedeeld en Soedan de resterende 18,5 miljard. Dit resulteerde in 1959 in het ‘Nijlwater Verdrag’. Alle overige landen die aan de rivier lagen, werden in het ‘Nijlwater Verdrag’ genegeerd en hadden dus nergens meer recht op. Egypte kreeg bovendien vetorecht op bouwprojecten die de watertoevoer naar Egypte konden bedreigen. Veranderingen in de hoeveelheid water zouden door Egypte en Soedan eerlijk verdeeld worden. De afspraken uit dit verdrag gelden nog tot op heden, tot ongenoegen van de landen die niet bij het verdrag betrokken waren.

Nile Basin Initiative

Ethiopië probeerde al jarenlang meer rechten te krijgen op het Nijlwater, dat voor maar liefst 86 procent afkomstig is uit de bergen van het land. Het land claimde dat Egypte dit decennialang heeft proberen te voorkomen, onder meer door de regio instabiel te houden. Dat zou zijn gebeurd door rebellen in Ethiopië te ondersteunen en het land zo politiek te verzwakken. Ethiopië gaf sinds 1999 leiding aan het Nile Basin Initiative, waarin de 10 landen die betrokken zijn bij de Nijl via overleg tot een eerlijke verdeling proberen te komen. Dat leverde tot nu toe niets concreets op en Ethiopië neemt met de bouw van een dam nu zelf het heft in handen. Egypte vreest daardoor voor een tekort aan water. Volgens Egypte zelf hebben zij nog altijd het ‘historische’ recht op de Nijl, omdat zij al eeuwenlang de macht hebben over het Nijlwater. Voor de Ethiopiërs lijkt dat geen belemmering te vormen de bouw van hun dam door te zetten.