Zure regen in de jaren ‘80

Nu de Amerikaanse president Donald Trump uit het Klimaatverdrag van Parijs is gestapt, is men bang dat de opwarming van de aarde nog sneller gaat. Ook in de jaren ’70 en ’80 was de wereld bang voor klimaatproblemen,  met name voor zure regen. In Europa dreigden bomen bruin of kaal te worden. De Europese leiders namen snel maatregelen en tegenwoordig hebben we geen last meer van zure regen.

Zure regen

Zure regen wordt onder meer veroorzaakt door de uitstoot van giftige zwaveldioxiden. Gassen die vrijkomen bij veel verbrandingsprocessen. Vulkaanuitbarstingen zijn er een bekend voorbeeld van, maar ook de veeteelt en de verbranding van bruinkool, sommige soorten benzine zijn belangrijke bronnen van deze stoffen. Deze giftige stoffen lossen vervolgens op in regenwolken en vallen zo weer naar beneden. Omdat er door naturlijke oorzaken, zoals vulkaanuitbarstingen en bosbranden, altijd zwaveldioxiden in de atmosfeer zitten, is regen sowieso al zuur van zichzelf. Onder gewone omstandigheden heeft regen een pH waarde van 6. Beneden een pH van 5 spreekt men van zure regen. De zuurste regen werd in 1983 gemeten in Schotland met een pH waarde van 1,87. Zure regen is ondertussen ook een benaming geworden voor alle vormen van verzuring in het milieu, zoals de bodem en de oceaan.

De gevolgen van zure regen zijn al zichtbaar sinds de industriële revolutie. Een van de eerste gevolgen die opvielen, was de schade aan bouwwerken van marmer en kalksteen. Het viel op dat standbeelden haast leken op te lossen. De Britse scheikundige Robert Angus Smith was een van de eersten die onderzoek deed naar de effecten van de industrie op de ombeving. Hij onderzocht de samenstelling van regenwater rondom Manchester, dat in die tijd een van de belangrijkste industriele centra van Groot-Brittannië was. Daar ontdekte Smith dat het regenwater rond de stad veel zuurder was dan normaal en legde een verband met de industrie in de stad. In 1852 noemde hij als eerste de term 'zure regen'. Iets dat hij in boek Air and Rain: The Beginnings of a Chemical Climatology (1872) nog extra benadrukte. Desondanks duurde het nog bijna honderd jaar voordat zure regen als een groot probleem werd beschouwd. 

Eerste problemen met zure regen in Scandinavië

In de jaren ’70 kwamen uit Scandinavië berichten over verzuurde meren met dode vissen. Wetenschappers waarschuwden voor de verdere gevolgen van deze zure regen. Pas toen de Duitse bodemkundige Bernhard Ulrich in 1980 alarm sloeg over slechte staat van de Europese bossen, zag men de ernst van het probleem in. Het Zwarte Woud in Duitsland leek ten onder te gaan aan de zure regen, iets dat door Ulrich het Grosse Waldsterben werd genoemd. Volgens Ulrich zouden weldra alle Europese bossen aangetast zijn, of misschien zelfs dood. 

Europese maatregelen

Hoewel Ulrich zijn statements over het Grosse Waldsterben later moest intrekken door gebrek aan wetenschappelijk bewijs, namen de Europese landen grote maatregelen. Hoewel de schade aan bosen minder heftig was als Ulrich het had voorspeld, was de schade aan de natuur aanzienlijk. En niet alleen de natuur, maar ook de monumentale gebouwen werden aangetast en de menselijke gezondheid wasin gevaar. De uitstoot van zwaveldioxide in bijvoorbeeld Nederland moest met 70% naar beneden, net als de stikstofoxide met 30% en de ammoniakuitstoot moest met de helft worden verminderd. Ook de andere landen moesten hun uitstoot verminderen. De Nederlandse bevolking werd door middel van reclamespotjes en krantenartikelen bewust gemaakt van dit grote milieuprobleem. Zo werden speciale ‘zure regen stadswandelingen’ gemaakt, waar geïnteresseerde bewoners konden kijken naar de beschadigde bomen.

De effecten van die maatregelen zijn zichtbaar gebleken want de zuurgraad van de regen is de laatste decennia veel lager dan eerst. Toch maken veel natuurwetenschappers zich nog altijd zorgen om de staat van de natuur in Europa. De neerslag van stikstof en andere stoffen is op veel plekken nog altijd te hoog.