Groep Roma komt aan in Amsterdam na door Zweden uitgezet te zijn, 11 november 1969

Historische foto: Roma moeten terug naar Frankrijk (1969)

Het moet koud geweest zijn, op 11 november 1969 aan de Ferry Terminal in de Coenhaven. Met de Tor Hollandia kwamen meerdere Roma gezinnen aan in Amsterdam. In Zweden, waar ze naartoe gevlucht kwamen, waren ze niet meer gewenst.

Uitgezet door Zweden

De aankomst in Amsterdam vormde de laatste acte van een verhaal dat zich in de maanden daarvoor had ontwikkeld. Vier maanden daarvoor waren 42 tot 47 Roma (de krantenartikelen zijn het niet eens over het totale aantal) in kleine groepjes van Frankrijk naar Zweden gereisd. De meesten waren deel van dezelfde familie, en ongeveer tien van hen waren kinderen.

Toen de toeristenvisa waarmee ze Zweden binnen waren gekomen verliep, vroegen ze permanente arbeidsvisa aan. De reden die ze opgaven voor deze poging tot migratie naar Zweden was dat ze zich in Frankrijk tweederangsburgers voelden en dat hun kinderen daar geen goede toegang tot onderwijs hadden. Zweden daarentegen had een goede reputatie onder de Roma. Hun visaverzoeken werden echter tot twee keer afgewezen door de Zweedse overheid.

Het lot van de groep werd druk besproken in de Zweedse pers, en er waren veel protesten tegen het besluit om hen uit te zetten. De regering hield echter voet bij stuk: Frankrijk had volgens hen geen discriminerend beleid tegen Roma. Ook zouden de ‘zigeuners’, zoals ze in de pers werden genoemd, ‘te weinig middelen van bestaan’ hebben om in Zweden te blijven. Het oordeel was onverbiddelijk: de gezinnen moesten terug naar Frankrijk.

Roma moeder met kinderen

Aankomst in Amsterdam

Dat bleek echter makkelijker gezegd dan gedaan. Het plan was dat de Roma en hun tien auto’s en zeven caravans met de boot naar Nederland zouden vertrekken om vanaf daar via België terug te reizen naar Frankrijk. Een uur voordat ze zouden vertrekken lieten Nederland en België echter weten dat ze de gezinnen de landen niet in mochten. Frankrijk had namelijk nog niet definitief bevestigd dat de Roma het land weer in zouden mogen, en België en Nederland wilden de gezinnen niet definitief opvangen.

Nadat de groep enige tijd had doorgebracht in een hotel bij Stockholm en een jeugdherberg in Gotenburg, gaf Frankrijk definitief een bevestiging dat ze het land weer in mochten. Daarom kwamen de Roma midden in de nacht aan in Amsterdam op 11 november 1969. Het mediaspektakel was echter nog niet voorbij. Met de groep mee reisden de Zweedse pers, die de afloop van het mislukte immigratieplan wilden vastleggen. Bij aankomst in Nederland werd de groep ook opgewacht door Nederlandse journalisten.

Roma rijdt met een auto in op journalisten, 11 november 1969

Aanvaring met journalisten

Meerdere krantenartikelen vermelden dat de Roma wel met journalisten wilden praten, maar absoluut niet gefilmd of gefotografeerd wilden worden. Ze waren bang om in Frankrijk herkent te worden en daardoor in de problemen te komen. De foto’s die in de kranten stonden en nu bij dit artikel laten zien dat die wens niet gerespecteerd werd. Nadat de leider van de groep de aanwezige journalisten niet kon overtuigen om te stoppen met filmen en fotograferen kwam het tot een fysiek gevecht waarbij een Roma met een auto op journalisten inreed. Niemand lijkt hierbij gewond te zijn geraakt.

Hoewel het plan eigenlijk was om in de ochtend naar de Belgische grens te rijden, vroegen de gezinnen al om half twee aan de Marichaussee om te vertrekken vanwege deze onenigheid met de pers. Rond half twee ochtends vertrokken ze, begeleid door een escorte die ervoor moest zorgen dat de groep niet in Nederland zouden blijven. De gezinnen waren rond vijf uur ’s ochtends bij de Belgische grens en trokken vanaf daar door naar Frankrijk, waar ze vier maanden eerder vertrokken waren.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Instagram!

Discriminatie van Roma

In 1969, hetzelfde jaar dat de groep Roma van Frankrijk naar Zweden probeerden te ontvluchten vanwege de slechte leefomstandigheden, nam de Raad van Europa een motie aan waarin lidstaten werden opgeroepen om discriminatie tegen ‘zigeuners’ tegen te gaan en hen van goed onderwijs te voorzien. Zoals de groep Roma uit dit artikel zelf beschreef was dit soort achterstelling aan de orde van de dag. Ook in Nederland, dat de motie had voorgesteld, stonden de zogenaamde ‘zigeuners’ bekend als dieven en ongewenste vreemdelingen die men liever kwijt dan rijk was.

Zweden nam in 1969 maatregelen om veel Roma uit andere Europese landen te ontvangen, omdat het land een goede reputatie had in deze gemeenschap. Maar zoals dit verhaal laat zien, waren ze onverbiddelijk voor Roma die probeerden op eigen houtje, met bijvoorbeeld een toeristenvisum, naar Zweden te komen.

Dat de goede reputatie van Zweden onder de Roma niet helemaal terecht was blijkt niet alleen uit het verhaal in dit artikel maar ook uit de voortdurende inspanningen van de overheid om deze bevolkingsgroep te laten ‘assimileren’, oftewel hun nomadische levensstijl en traditionele beroepen te laten opgeven. In een ‘Witboek’ van de Zweedse overheid dat gepubliceerd werd in 2015 bleek dat de Roma tijdens de hele 20e eeuw in het land te maken hebben gehad met discriminatie en mensenrechtenschendingen. Nog in 2013 bleek dat de Zweedse politie meerdere lijsten van Roma bijhielden, waarvan de meesten geen strafblad hadden.