Componisten Joseph Haydn en Wolfgang Amadeus Mozart in de 18e eeuw

De vriendschap tussen Wolfgang Amadeus Mozart en Joseph Haydn

Ze verschilden flink in leeftijd en karakter, maar dat weerhield de componisten Mozart en Haydn er niet van nauw contact met elkaar te onderhouden. De twee beroemde mannen ontmoetten elkaar in Wenen in 1781. De toen 49-jarige Haydn en de 25-jarige Mozart inspireerden elkaar, zozeer zelfs dat Mozart zes zelfgeschreven strijkkwartetten aan Haydn opdroeg. Haydn wordt vaak genoemd als mentor van de jongere Mozart, maar tegelijkertijd noemde hij Mozart ‘veel beter dan ik’.

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) was een getalenteerd, Oostenrijkse componist. Hij schreef al vanaf zijn vijfde jaar zijn eigen muziekstukken en werd een wonderkind genoemd. Joseph Haydn (1732-1809) had ook een succesvolle carrière. Hij schreef muziek voor de hoogste adel van het Oostenrijke keizerrijk.

Verschil in karakter

Mozart en Haydn hadden een hoge pet op van elkaar, en dat terwijl hun karakters behoorlijk verschilden. De succesvolle Joseph Haydn had een gereserveerd karakter en was ordelijk. Ook werd hij soms ouderwets genoemd. Wolfgang Amadeus Mozart was daarentegen grillig en spontaan, zoals duidelijk wordt uit zijn brieven. Ook in hun persoonlijke levens waren duidelijke verschillen te zien: Haydn’s huwelijk met Maria Anna Keller was niet echt gelukkig te noemen, maar Mozart was gelukkig getrouwd met Constanze.

Nog geen rozengeur en maneschijn

In april 1784 was Mozart nog niet zo positief over zijn toekomstige vriend. Hij stelde schriftelijk voor Haydn’s muziek in een concert te vervangen voor de muziek van Haydn’s leerling: Ignaz Pleyel. Dit was in die tijd waarschijnlijk de heersende gedachte, omdat Pleyels muziek lichter te verteren was. Mozart: ‘Ze zijn heel goed geschreven, en erg prettig…’ Dit in tegenstelling tot Haydns ‘zwaardere’ muziekstukken.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Vriendschap ontstond tussen Mozart en Haydn

Maar anderhalf jaar later, in september 1785 had Mozart zijn beeld over Haydn duidelijk bijgesteld en droeg hij zelfs zes strijkkwartetten op aan zijn vriend, die nu beroemd zijn en nog steeds vaak gespeeld worden. Mozart vergeleek in een brief aan Haydn de zes strijkkwartetten met zes zonen en wilde dat Haydn er goed voor zou zorgen. Mozart gaf al de rechten van deze muziekstukken aan Haydn en hoopte dat ze ‘niet geheel uw gunst onwaardig’ waren. Joseph Haydn wordt twee keer ‘lieve vriend’ of ‘liefste vriend’ genoemd en Mozart ging zelfs zo ver te zeggen dat Haydn’s goedkeuring hem meer bemoedigde dan iets anders.

Ook bedacht Haydn prachtige finales in muziekstukken, bijvoorbeeld in de opera ‘La fèdelta premiata’. Mozart haalde veel inspiratie uit deze finales en baseerde daarop zijn grote werken zoals de finale in de beroemde opera ‘Le nozze di Figaro’. Mozart gebruikte vaak aspecten van Haydns werk en bouwde daar zelf op voort. Daar zijn diverse voorbeelden van. Mozart schreef bijvoorbeeld muziekstukken voor een concert voor weduwen en wezen van musici in Wenen in 1785. Het eerste muziekstuk wat er te horen viel, was van Haydn. Nadat die laatste noot was weggestorven, zette Mozart in met een stuk wat hij speciaal als vervolg op het Haydns stuk had gecomponeerd.

Parijs-symfonieën

Een ander voorbeeld bevat de Parijs-symfonieën, een reeks van zes symfonieën die Haydn componeerde in 1785 en 1786. Ongeveer een jaar later componeerde Mozart drie nieuwe symfonieën en afgezien van drie akkoorden leek zijn werk verdacht veel op Haydns werk. Ook begon Mozart na het verschijnen van Haydns Parijs-symfonieën opeens te experimenteren met de techniek legato, waarbij noten vloeiend in elkaar overlopen. Vóór de Parijs-symfonieën van Haydn deed Mozart dat nauwelijks en het is waarschijnlijk dat Mozart, in navolging van Haydn, legato toch een kans heeft gegeven. Daarnaast componeerde Haydn de symfonie 78 in C minor, waarvan de eerste noot voor alle partijen hetzelfde was. Deze ongewone opening werd later overgenomen door Mozart in K. 491.

Beide vrienden prezen elkaar

De vriendschappelijke liefde kwam beslist niet van één kant. Haydn schreef in een brief aan rentmeester Franz Roth, die vroeg of Haydn een concert in zijn huis wilde geven, zeer lovend over Mozart. ‘… bijna niemand kan worden vergeleken met de grote Mozart… Het maakt me woedend als ik denk aan het feit dat de onvergelijkbare Mozart nog niet is aangesteld door een keizerlijk of koninklijk hof. Vergeef me als ik mijn hoofd verlies, maar ik hou zo veel van de man.’

Ook Leopold, de vader van Mozart, ontmoette Haydn in februari 1785 in Mozarts appartement. Hij schreef later aan zijn dochter wat Haydn tegen hem had gezegd. ‘Ik vertel je, in het bijzijn van God en als een eerlijk man, dat je zoon de beste componist is die ik ken, persoonlijk en ook qua reputatie. Hij heeft smaak en de grootst mogelijke kennis van de wetenschap van componeren.’

Na tien jaar vriendschap stierf Mozart

Zeven jaar na Mozarts dood in december 1791 kwam er een biografie over Mozart uit, geschreven door musicus Franz Xaver Nietmetschek met behulp van onder andere Mozarts weduwe Constanze. Hierin staat hoezeer Mozart op Haydn gesteld was: ‘Mozart… werd een oprechte bewonderaar van de grote en onvergelijkbare Joseph Haydn, die een muzikale ster is. Mozart noemde hem zijn leraar.’

In datzelfde jaar benoemde Haydn in een brief dat ‘nauwelijks enig man zich kan vergelijken met de grote Mozart’. Verder schreef hij over de onnavolgbaarheid van Mozarts werken. ‘… hoe diepgaand, hoe muzikaal intelligent, hoe buitengewoon gevoelig.’

Waarom waren ze zo goed bevriend?

Uit documentatie blijkt dat Mozart en Haydn een goede relatie hadden en hechte vrienden waren. De twee mannen waren goed bevriend, omdat ze hun passie voor klassieke muziek deelden en affiniteit voor elkaars muziek hadden. Ze leerden van elkaar, en zeker Mozart had daar veel profijt van. De tienjarige vriendschap heeft hun carrières positief beïnvloed.