De Poorten van het Binnenhof

Een eilandje in de stad - Een hof is onlosmakelijk verbonden met zijn poorten en muren. In het geval van het middeleeuwse complex van de graven van Holland in Den Haag was er zelfs sprake van een dubbele ommuring: een drietal buitenpoorten vormde de verbinding tussen het hof en de buitenwereld, terwijl een handjevol binnenpoorten de verschillende hoven binnen het complex zelf met elkaar verbond.

Tegenwoordig is vrijwel de gehele oorspronkelijke ommuring van het hof verdwenen, zijn de grachten gedempt en twee van de drie buitenpoorten gesloopt. Toch is het Binnenhof altijd nadrukkelijk een hof gebleven. Hoewel de overgebleven poorten voor niemand meer sluiten, geven zij het regeringscentrum van Nederland toch nog altijd het karakter van een eilandje in de stad.

Gevangenpoort 

De Gevangenpoort is als enige van de oorspronkelijke middeleeuwse buitenpoorten bewaard gebleven. De poort gold eeuwenlang als de enige verbinding tussen het Buitenhof en de Plaats. De naam ontleende de poort aan de functie van gevangenis die hij eeuwenlang vervulde. De beroemdste ingezetene van de Gevangenpoort was ongetwijfeld Cornelis de Witt, die verdacht werd van het beramen van een aanslag op de prins van Oranje. De Witt werd uiteindelijk samen met zijn broer, de Hollandse raadpensionaris Johan de Witt, voor de deur van de poort vermoord door een woedende menigte.

Houtpoort of Doelenpoort

Tegenover de Gevangenpoort stond de Hout- of Doelenpoort, die omstreeks 1630 is afgebroken. Net als de Gevangenpoort markeerde deze poort oorspronkelijk de grens tussen het grafelijke hof en het dorp ‘Die Haghe’. Zijn namen dankte de poort aan zijn ligging nabij het Voorhout en het terrein van de Sint Sebastiaansdoelen, die sinds de zestiende eeuw op de Korte Vijverberg gevestigd waren.

Artikel afkomstig uit het boek

Spuipoort 

Van de drie veertiende-eeuwse buitenpoorten van het hof was de Spuipoort waarschijnlijk de meest opvallende. Zoals de naam reeds doet vermoeden, was hij gelegen aan de zuidelijke kant van het hof, richting het toen nog ongedempte Spui. Anders dan zijn tamelijk robuuste evenknieën aan de Hofvijver, had de Spuipoort een vrij sierlijk voorkomen. Het gebouw stond tussen een tweetal bruggen en had aan weerszijden twee ronde torens met opvallend spitse daken. Reizigers die vanuit de richting Delft en Rijswijk de stad naderden, moeten de poort dan ook van verre hebben kunnen zien. In 1861 werd de poort afgebroken toen de overheid de onderhoudskosten niet meer kon opbrengen.

Mauritspoort

De Maurits- of Grenadierspoort werd in 1634 voltooid om de toegang tot het Plein te verbeteren. De nieuwe poort kreeg later in verband met zijn ligging naast het Mauritshuis de naam Mauritspoort . Opvallend aan het huidige uiterlijk van de poort is onder meer het wapen van Holland, dat aan beide zijden boven de doorgang zichtbaar is.

Middenpoort

De geschiedenis van de Middenpoort komt voor een groot deel overeen met die van de Mauritspoort. Net als de poort naast het Torentje, werd hij in de jaren 1630 gebouwd en ook wat uiterlijk betreft lijken beide poorten enigszins op elkaar. Kenmerkend voor de Middenpoort is echter dat hij niet alleen een doorgang biedt, maar tevens een ‘brug’ vormt tussen de gebouwen van het huidige ministerie van Algemene Zaken en het gebouw achter de Ridderzaal.

Stadhouderspoort

Van alle poorten van het Binnenhof is de Stadhouderspoort tegenwoordig misschien wel de meest gebruikte toegang tot het complex. Ten tijde van de Republiek mocht de poort enkel worden gebruikt door de stadhouder zelf en zijn gezin. Daarna was de poort open voor iedereen en nam het verkeer op het Binnenhof snel toe. Vooral tegen het einde van de negentiende eeuw werd het een gevaarlijke bedoening bij de poort. De eeuwenoude Stadhouderspoort werd daarom in zijn geheel verwijderd en vervangen door een grotere doorgang. De originele Stadhouderspoort staat momenteel in Amsterdam.