Barak 1B vanaf 30 november voor publiek geopend

Gelaagde geschiedenis in authentieke kampbarak. In de authentieke kampbarak 1B heeft Nationaal Monument Kamp Vught onder één dak de uiteenlopende, niet zelden opmerkelijk gelijksoortige ervaringen bijeen gebracht van vier groepen mensen, die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in (voormalig) Kamp Vught belandden. Het levert een bijzondere en prikkelende inkijk in 70 jaar recente, soms schurende Nederlandse geschiedenis. Een verleden dat lange tijd was omgeven met trauma’s en taboes, maar in de afgelopen decennia meer bespreekbaar is geworden.

Verbazing en reflectie

De aansprekende en veelzijdige expositie is het resultaat van zorgvuldig onderzoek naar de thema’s die op deze plaats en voor dit specifieke gebouw van belang zijn. Het gaat dan onder meer om insluiten en uitsluiten, dromen en idealen, hoop en vertwijfeling, moed en verraad, macht en onmacht en om geestelijke weerbaarheid.

De persoonlijke lotgevallen van de politieke gevangenen en joden, van degenen die werden verdacht van collaboratie met de bezetter, van de Duitse burgerevacués uit het grensgebied en tenslotte sinds 1951 de Zuid-Molukkers, ontroeren, verbazen en dwingen tot reflectie. Er valt ook veel te leren over ons eigen, niet eens zo verre verleden.

Vitrine met objecten uit Moluks woonoord in barak 1B. Foto door Jan van de Ven

Geschiedenis die schuurt en inspireert

Concentratiekamp Vught was een afschrikwekkend instrument van terreur en vervolging, een voorportaal van de hel. Maar op deze plek werd óók gezongen en gedanst, gelachen en nagedacht over een toekomst in vrijheid. Juist op een plek als deze kwam het slechtste, maar zeker ook het beste in mensen naar boven. De getoonde geestelijke veerkracht en weerbaarheid kunnen ons ook nu nog inspireren.

Barak 1B vertelt ook de in Nederland nog onbekende geschiedenis van Duitse evacués uit de zogenaamde ‘Selfkant’, ten oosten van Sittard, van wie er 189 overleden in het kamp. Zij werden als vijanden gezien, net zoals de tegelijkertijd met duizenden in het kamp gevangen gezette, van collaboratie verdachte Nederlanders. Drie van hen werden nog vóór de bevrijding, op 3 mei 1945, als eersten in ons land ter dood gebracht. Op dezelfde plaats waar nog maar kort daarvoor zeker 329 verzetsmensen waren geëxecuteerd door de bezetter.Nadat de hele inboedel van het kamp in 1949 aan de hoogst biedenden was verkocht, moesten op deze plek duizenden Molukkers een bittere desillusie verwerken. Maar uiteindelijk vonden ze er, ver van huis, toch vaak ook een nieuw ‘thuis’.

Nieuwe verhalen, objecten en beelden

De tentoonstelling laat zien hoe de geschiedenissen van de verschillende groepen mensen die hier verbleven, vervlochten zijn met deze plek. En daardoor ook met de geschiedenis van andere groepen die hier hebben verbleven.

“De ooit vervallen barak is weer tot leven gekomen. Hier wordt de bezoeker getroffen door de kleine en grote, de pijnlijke en weemoedige, de hartverscheurende en inspirerende verhalen. Er zijn maar weinig plekken in Nederland waar de geschiedenis zo tastbaar aanwezig is als hier,” aldus directeur Jeroen van den Eijnde.

Er zijn veel nog onbekende verhalen en veel prachtig fotomateriaal gevonden. Persoonlijke geschiedenissen nemen een belangrijke plaats in, naast bijzondere filmbeelden. Er is gebruik gemaakt van persoonlijke voorwerpen uit de collectie van het museum, en veel musea en particulieren uit binnen- en buitenland objecten hebben geschonken of in bruikleen gegeven.