De geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen

Bijna 185 jaar geleden werd de eerste trein in Nederland in gebruik werd genomen. Deze trein vertrok toentertijd vanuit Amsterdam, met als eindbestemming Haarlem. Afgelopen zaterdag kon men met verschillende bijzondere historische treinen deze reis overdoen. Hoe heeft het Nederlandse treinverkeer zich sinds de eerste rit in 1839 ontwikkeld?

Eerste spoorlijn in Nederland

Op 20 september 1839 werd de eerste spoorlijn in Nederland in gebruik genomen. Dit was een verbinding tussen Haarlem en Amsterdam. Hierna volgden er meer, zoals een verbinding tussen Amsterdam en Utrecht en Utrecht en Rotterdam. Deze verbindingen werden door verschillende spoorwegmaatschappijen geëxploiteerd, waaronder de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM) en de Nederlandse Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS). Toch groeide het spoorwegnetwerk langzaam.

Aanleg spoorwegnetwerk

Pas in 1860 begon de overheid zich met de spoorwegen de bemoeien. Er werd een Spoorwegwet aangenomen en het particuliere bedrijf de Maatschappij ter Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) werd ingezet om de door de staat aangelegde spoorwegen de exploiteren. Het netwerk breidde zich enorm snel uit. Er werden veel nieuwe sporen en stations aangelegd. Rond 1900 was de basis gelegd voor het spoorwegnetwerk zoals we het nu kennen en waren er meerdere bedrijven die gebruik maakten van het spoor.

Nederlandse Spoorwegen

In 1917 gingen de HIJSM en de SS met elkaar samenwerken en richtten ze de belangenmaatschappij Nederlandsche Spoorwegen op. Naast particulieren bezat ook de overheid aandelen in hierin. In 1937 gingen de twee bedrijven officieel samen in de N.V. Nederlandsche Spoorwegen. Het was geen echt staatsbedrijf maar de overheid was wel de enige aandeelhouder, waardoor het een semi-overheidsbedrijf werd.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de NS in bedrijf gehouden. De spoorwegen werden ingezet voor vervoer van Joden naar de concentratiekampen, zoals Westerbork. Vanaf 16 september 1944 ging een groot deel van het NS-personeel in staking. Dit bleven zij volhouden tot de bevrijding en de transporten kwamen tot een eind. In het laatste jaar van de oorlog werden veel van de spoorlijnen en materieel ontvreemd en vernield door zowel de geallieerden als de Duitsers. De NS kwam daardoor gehavend uit de oorlog.

Wederopbouw en groei

De jaren na de oorlog ging het goed met de NS. Vaak was de spoorweg de beste manier om personeel en materiaal snel op de juiste plek te krijgen voor de wederopbouw. Vanaf 1964 ging het steeds slechter met het bedrijf door de toename van het autoverkeer. Eind jaren ’80 kwam hier verandering in door de sterke groei in mobiliteit. Het treinverkeer nam sindsdien sterk toe. Op dit moment vervoert de NS gemiddeld 1,1 miljoen reizigers per dag. De 175e verjaardag van het spoor werd afgelopen zaterdag groots gevierd, met medewerking van zo'n zestig spoorgerelateerde bedrijven. Ook in oktober zijn er nog diverse activiteiten die het 35e lustrum van het spoor - en allerlei nieuwe innovaties - vieren en tentoonstellen.