Vriend- en Vijandschap door geloof: Christina van Zweden

Wie zich bekeert tot een ander geloof krijgt vaak te maken met onbegrip en heeft de kans een grote groep van zijn of haar vrienden te verliezen. Dit overkwam ook Christina van Zweden (18 december 1626 – 19 april 1689) die zich genoodzaakt zag vanwege haar bekering tot het katholicisme zowel troonsafstand te doen als het land te verlaten.

De Zweedse Kerk

Nadat de reformatie in 1523 door de Zweedse koning Gustaaf I op gang gebracht was, werd Zweden formeel een protestantse natie. De Zweedse Rijksdag had de toenmalige aartsbisschop Gustaaf Trolle afgezet en de opvolger die de koning had voorgesteld werd door het Vaticaan niet erkend. Omdat Gustaaf I de vorige aartsbisschop Gustaaf Trolle niet in zijn ambt terug wilde plaatsen, zoals het Vaticaan verlangde, besloot hij met Rome te breken. Toen Magnus in 1531 werd vervangen door de theoloog Laurentius Petri, die onder andere onder Maarten Luther had gestudeerd, bleek de breuk met Rome definitief.

De daadwerkelijke protestantisering vond echter pas onder zijn opvolger Laurentius Gothus plaats, in het midden van de jaren zeventig van de zestiende eeuw. Deze besloot met gedeeltelijke tegenzin het katholicisme hard aan te pakken nadat de invloed van de Jezuïeten over de Zweedse Kerk steeds verder toenam. Dat het katholicisme in Zweden niet meer werd geduld ondervond de katholieke Sigismund III van Polen die nadat hij de Zweedse kroon had geërfd, op aandringen van de Rijksdag door zijn neef Karel snel uit Zweden werd verdreven.

Troonsopvolging

Ook de vader van Christina van Zweden Gustaaf II, die tussen 1611 en 1633 de macht had, vocht tijdens de Dertigjarige Oorlog tegen de zogenoemde dreigende overheersing van het katholicisme in Europa. Toen haar vader op het slagveld overleed werd Christina als enige troonopvolger benoemd tot koningin van Zweden. Op dat moment was ze zes jaar. De mogelijkheid om een katholieke Poolse verwant op de troon te zetten werd uiteraard snel verworpen. Tot haar achttiende werd Zweden feitelijk geregeerd door een door de Rijksdag geformeerde vijfkoppige raad.

Toen Christina zelf het regeringschap op zich nam, toonde zij aan een zeer gedreven vorstin te zijn. Christina sloeg geen enkele vergadering van de Zweedse senaat over. Toch besloot zij al in 1649 iemand aan te wijzen als haar opvolger. Deze eer viel te beurt aan haar vrijwel even oude neef Karel Gustaaf. Aanvankelijk leek het er alleen op dat ze dit deed omdat ze niet wilde trouwen. Christina gedroeg zich altijd vrij mannelijk en was mogelijk homoseksueel. Zij had diverse affaires met zowel mannen als vrouwen.

‘Verbanning’ van Christina

Op haar 28e besloot Christina al om troonsafstand te doen. In datzelfde jaar liet zij zich tijdens een Kerstdienst in de Spaanse Nederlanden in het geheim tot het katholicisme bekeren. Op 3 november 1655 bekeerde zij zich openlijk tot het katholicisme in de Hofkerk te Innsbruck. Omdat eenieder die zich in Zweden openlijk bekeerde tot het katholieke geloof het land uitgezet diende te worden kon Christina nu niet meer terugkeren naar Zweden. Christina was immers vijand geworden van de Zweedse staat.

Dat men het echter niet zo nauw nam met deze regel blijkt uit het feit dat het Christina gewoon werd toegestaan om de begrafenis van Karel Gustaaf in 1660 bij te wonen. Gustaaf stierf aan overmatig drankgebruik. Wel moest ze beloven geen priester meer mee te nemen op dergelijke reizen naar Zweden. Toen zij dit bij een reis in 1667 wel weer deed werd ze daarom niet verder toegelaten dan de haven van Göteborg. Na enige omzwervingen vestigde Christina zich in 1668 in Rome. Voor het Vaticaan was Christina’s bekering uiteraard goede reclame. Na haar overlijden in 1689 werd zij dan ook, als eerste leek in de sacristie van de Sint Pieter bijgezet.

Geschiedenis Magazine heeft een Maand van de Geschiedenis-special, die vanaf 10 oktober te koop is. Kijk hier