Bospartizanen uit Baarlo: Knokploegen & Krijgsgevangenen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er verzetsgroepen die Duitse soldaten gevangen namen en uitleverden aan de geallieerden. Zo werden in de Biesbosch 78 soldaten gevangen genomen door de Knokploegen. Een minder bekend, maar niet minder heldhaftig verhaal is dat van de bospartizanen in Baarlo.

Landelijke Knokploegen

In Nederland bestonden tijdens de Tweede Wereldoorlog drie grote verzetsorganisaties: de Orde Dienst (OD), de Raad van Verzet (RVV) en de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO). Deze laatste richtte op 14 augustus 1943 de Landelijke Knokploegen (LKP) op. De LKP was over het hele land verspreid en bestond uit ongeveer 45 eenheden die onder leiding stonden van commandant Johannes Arnoldus van Bijnen (schuilnaam Frank). Vanwege de geringe wapentoevoer vanuit Londen hadden zij echter allemaal te kampen met een nijpend wapentekort. Vooral in het zuiden van Nederland bleef hulp lange tijd uit. Jaques Crasborn, KP-leider in Limburg gaf in 1944 daarom de volgende order door aan zijn mannen: "In verband met de nadering van onze geallieerden heb ik opdracht van de landelijk sabotagecommandant Frank diverse voor de geallieerde oorlogsvoering zeer belangrijke gebouwen te beschermen, knooppunten van de spoorwegen grondig te vernielen en op het uur ‘U’ gewapenderhand op te treden met alle KP-groepen. Aangezien de dropping van wapens door geallieerde vliegtuigen in het zuiden van het land uitermate moeilijk, zo niet onmogelijk blijkt te zijn, draag ik u op wapens, munitie en vervoermiddelen buit te maken. - Door kraken van opslagplaatsen’ - Door overvallen op kleine groepen Duitse militairen’ - Door elke andere methode waardoor u op verantwoorde wijze uw opdracht kunt uitvoeren."

Boerderij ‘de Boekenderhof’ in Baarlo

Op 6 september 1944 voegde KP Maas en Waal zich bij KP Limburg en op 9 september ontmoetten de twee knokploegen elkaar aan de Emmastraat in Venlo. Hun uitvalsbasis werd een fabriek waar religieuze beelden werden gemaakt. Toen bleek dat de Duitsers de volgende dag de brug over de Maas zouden afsluiten, trokken beide KP’s naar de overkant om zich te vestigen in boerderij ‘de Boekenderhof’, vlakbij de Heldense bossen, in het strategischer gelegen dorp Baarlo. Hier maakten zij op de avond van 14 september hun eerste gevangenen buit. Zij overvielen vier nietsvermoedende Duitsers, die een maaltijd voorgeschoteld kregen van de familie Mertens, de bewoners van de boerderij.

Market Garden & krijgsgevangenen

Op zondag 17 september 1944 begon operatie Market Garden. Het Nederlandse verzet werd opgeroepen om de geallieerden steun te verlenen en de Duitsers het leven zuur te maken. De KP’ers in Baarlo gaven gehoor aan deze oproep en overvielen in Kessel-Hout een Duitse vrachtwagen, beladen met wapens, munitie en geld. In totaal werden er die dag zes Duitsers krijgsgevangen gemaakt. De nieuwe gevangenen werden in de bossen bij Baarlo ondergebracht in een schuilplaats bewaakt door de eerder genoemde OD. Drie dagen later werden elf Duitse soldaten van hun fiets getrokken en ook gevangen gezet.

Afleidingsmanoeuvres & vlucht naar de bossen

Om te voorkomen dat de Duitsers erachter zouden komen dat Baarlo het centrum van verzet was, voerde de KP een aantal gewaagde afleidingsmanoeuvres uit in nabijgelegen gemeenten als Haelen en Heythuizen. Zij moesten echter op 27 september alsnog noodgedwongen ‘de Boekenderhof’ verlaten. Op die dag werd een Duitse douanier overmeesterd en verhoord in de boerderij. Twee andere Duitse soldaten en een sergeant roken onraad en gingen ook naar binnen, waarna een vuurgevecht plaatsvond. Twee Duitse soldaten werden gedood, maar de derde wist te ontkomen. De KP en de familie Mertens vertrokken zo snel zij konden uit de boerderij en verstopten zich in de bossen rond Baarlo. Kort daarna brandde een grote groep SS’ers de boerderij plat.

Verraders

De partizanen hielden zich hierna een tijd lang gedeisd en vingen slechts sporadisch nieuwe krijgsgevangenen. Twee nieuwe vrijwilligers voor de KP waren Duitse soldaten, die naar eigen zeggen oorlogsmoe waren. Zij werden overgebracht naar het kamp in het Heldense bos. Daar werden zij ontmaskerd als Waffen-SS’ers nadat één van de andere krijgsgevangenen hen had verraden. De twee infiltranten waren van plan te ontsnappen en het hele kamp op te rollen. De partizanen zagen geen andere mogelijkheid dan de twee te executeren. Dit gebeurde in de ochtend van 2 oktober, waarna zij werden begraven op een geheime plek in het bos.

Ontsnapping & slechte omstandigheden

Zo’n drie weken na de executie van de twee SS’ers begonnen de partizanen aan de bouw van een ondergronds hol waarin plek was voor zeventig mensen. Bij de bouw ervan ontsnapte echter een krijgsgevangene. De verzetsmensen wisten niet hoe snel zij alle bewijzen moesten vernietigen en nog geen uur later vertrokken zij richting de verkeersweg tussen Kessel en Helden. Aan de andere kant van de weg zouden zij veilig zijn, zo was de gedachte. In de dagen daarna hadden zij geen vaste verblijfplaats. De voedselvoorraad slonk snel en onder de Duitse gevangenen brak tyfus uit.

Britse hulp & Bospartizanen

De geallieerden waren ondertussen opgerukt. In de avond van 18 november bereikten twee partizanen de geallieerde linies en de volgende dag bereikte een zwaar bewapende Engelse patrouille het nieuwe hol van de partizanen. De KP’ers waren voor de Britten van grote waarde. Zij kenden de bossen als geen ander en hielpen bovendien bij de opvang van Britse gewonden. De meeste KP’ers sloten zich aan bij de stoottroepen en streden tot de capitulatie bovengronds mee. Na de oorlog zouden zij de naam ‘Bospartizanen’ krijgen.

Boeken, televisieserie & monumenten

Over hun opmerkelijke belevenissen zijn verschillende boeken geschreven en verscheen in 1994 een televisieserie van de KRO. Ook zijn er twee monumenten gewijd aan de partizanen uit Baarlo. In de bossen van de Kesselse bergen staat een herdenkingssteen en ook in het park het Kempke in Baarlo staat een verzetsmonument.