De Waarheid: propaganda in de Partijkrant van de CPN

Er wordt weleens gezegd dat Hitlers grootste angst het communisme was. De communisten moesten zelf niets hebben van Hitlers nationaalsocialisme. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het communisme door de Nazi's verboden in Nederland, wat leidde tot een levendige communistische verzetsbeweging.

Communisme in Nederland

In 1918 werd de Communistische Partij Holland (CPH) opgericht. Vanaf 1935 werd deze partij de Communistische Partij van Nederland genoemd (CPN). Door de vele scheuringen en ruzies had de partij voor de Tweede Wereldoorlog weinig politiek succes. Tijdens de verkiezingen van 1929 haalde de partij twee zetels, tijdens de verkiezingen van 1933 vier. Hoeveel leden de partij had weten we niet, want toen de Duitsers Nederland binnendrongen vernietigden ze zelf de partijlijsten. Men vermoedt dat dit aantal rond de 10.000 ligt.

Tweede Wereldoorlog

Toen de Duitsers Nederland binnenvielen, besloot de Communistische Partij van Nederland direct ondergronds te gaan. De communisten waren voorbereid op de oorlog: al één dag na de overname door Nazi-Duitsland vond er een vergadering plaats aan het Frederiksplein in Amsterdam. Tijdens deze vergadering werd gesproken over mogelijkheden tot illegale voortzetting van de partij. Deze vergadering in organisatieverband maakte de CPN de eerste verzetsorganisatie van Nederland.

Oprichting De Waarheid

Het communistische verzet hield zich naast diverse gewelddadige acties, ook bezig met het verspreiden van illegale kranten en pamfletten. In november 1940 werd de illegale partijkrant De Waarheid opgericht. De hoofdredacteur was politicus Paul de Groot. In de eerste uitgave ging het hoofdartikel over het feit dat niet alleen Duitsland, maar ook Engeland en Frankrijk schuld hadden aan de oorlog. Volgens historici heeft de verspreiding van deze krant geleid tot de Februaristaking in 1941.

Lokale edities

De medewerkers van De Waarheid werden streng vervolgd. Zo werden vele medewerkers opgepakt en gefusilleerd. Om de verspreiding zo veilig mogelijk te maken werden alleen de hoofdartikelen op een centrale plaats geschreven. Vele regio’s in het land kenden een lokale editie met lokale artikelen. Deze lokale editie werd in veel plaatsen De Vonk genoemd, en in het noorden het Noorderlicht. Hierdoor was de verspreiding veiliger en werd De Waarheid een succesvolle ondergrondse krant.

Voorbeelden communistische propaganda

Dat De Waarheid een communistische krant was, kwam duidelijk naar voren in het feit dat het communisme werd opgehemeld en het kapitalisme werd afgekraakt. Op 23 november 1943 stond er:

‘De grote kapitaalbezitters zijn deze oorlog begonnen, maar wij arbeiders en de arme plattelandsbevolking, zullen er een einde aan moeten maken en daarmee aan het gehele, gehate kapitalisme.’

De krant gaf dus rijke kapitalisten, en het kapitalisme, de schuld van de oorlog. Op 6 oktober 1943 werd gesteld dat militair bewind en kapitalisme hand in hand gingen, er stond:

‘Militair bewind en grootkapitaal zijn twee handen op één buik. De een moet de ander dokken en helpen in stand te houden’.

In de krant van 6 december 1944 stond er:

‘Geen verstandig mens in de kapitalistische landen kan aan de indruk ontkomen, dat de kapitalistische wereld zich in een vreselijk cultureel verval bevindt’.

Hier werd gedoeld op de goede scholing in Rusland die de alfabetiseringsgraad van de bevolking omhoog bracht, terwijl het in het kapitalistische Europa niet goed zou gaan.

De Waarheid vs. Andere illegale bladen

Naast De Waarheid waren er vanzelfsprekend andere niet-communistische ondergrondse kranten in Nederland. De bekendste hiervan waren: Het Parool, de Trouw en Vrij Nederland. De Waarheid onderscheidde zich van deze andere ondergrondse kranten vanwege haar communistische inslag. Het Parool en de Trouw hadden ook een linkse kleur, maar waren niet zo extreem in hun opvattingen over het communisme. Het is overigens interessant te vermelden dat er in 1943 een scheuring plaatsvond bij Vrij Nederland, omdat veel mensen vonden dat de krant een te pro-Russische koers was gaan varen. Deze mensen richtten in 1943 de Trouw op, die minder pro-Russisch was.

Na de oorlog

Direct na de oorlog was De Waarheid meteen de grootste krant van Nederland. De krant schreef in deze periode veel over de oorlog in Indonesië. Hierin werd het Nederlandse optreden bekritiseerd en werd er openlijk steun uitgesproken voor een onafhankelijk Indonesië. De krant verloor in deze periode echter ook aan populariteit. Door de opkomst van het rode gevaar en de Koude Oorlog ging Nederland een pro-Amerikaanse koers varen. De krant raakte geïsoleerd en de oplagecijfers daalden. De krant bleef echter nog bestaan tot 1991, toen de krant op 7 maart werd opgeheven.