3 grote politieke schandalen in de Nederlandse geschiedenis

Hoewel het vertrouwen van de Nederlander in de overheid relatief hoog is, heeft ook Nederland in de geschiedenis een aantal fikse politieke schandalen meegemaakt.

1. De Limburgse Brievenaffaire (1865)

Kiezers in ruil voor belastingverlaging

In het najaar van 1865 deed zich in de Nederlandse politiek een groot schandaal voor. De liberale minister van Financiën, G.H. Betz, had namelijk tijdens de verkiezingen in 1864 de kiezers beloofd geen belastingverhoging in Limburg door te voeren wanneer zijn partij de verkiezingen zou winnen. Een soort ‘politieke omkoping’ dus. Deze brief werd naar P. Th. van der Maesen de Sombreff gestuurd; het liberale kandidaats-Kamerlid in Maastricht.

De uitgelekte brief

De brief lekte echter uit en werd gepubliceerd in het anti-liberale Venloosche Weekblad. De brief werd vervolgens al snel door andere kranten gekopieerd. Een waar schandaal was ontstaan. Zelfs nadat Betz en Van der Maesen de Sombreff aftraden als gevolg van de ophef rondom de brief, was het schandaal nog niet de wereld uit. De oppositie in de Kamer wilde dat er een parlementaire enquête kwam. Deze kwam er uiteindelijk echter niet, omdat het voornamelijk liberale parlement dit voorstel wegstemde.

2. De Lintjesaffaire (1909-1910)

Een lintje voor een Amsterdamse koopman

In 1909 ontstond er een rel rondom Abraham Kuyper, bijgenaamd 'Abraham de geweldige'. Kuyper was de oprichter van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de stichter van het dagblad De Standaard (verscheen vanaf 1872 tot 1944), de Vrije Universiteit Amsterdam (1880) en de Gereformeerde Kerken in Nederland (1892). In 1909 werd bekend dat Kuyper in 1903 geregeld had dat de Amsterdamse koopman Rudolph Lehman een lintje kreeg. In ruil voor deze verdienste zou Lehman 11.000 gulden schenken aan de ARP. Toen de media hoorde van deze onderhandeling, ontstond er veel ophef rondom Kuyper. Toch ontkende Kuyper schuld; volgens hem stond de donatie los van het lintje en had Lehman het lintje oprecht verdiend. Kuyper was op dat moment minister-president van Nederland. In 1908, vlak voor de affaire, wilde hij opnieuw premier worden. Dit zat er echter niet meer in.

Een vrouw van lichte zeden?

Een ander mysterie rondom de affaire betreft Mathilde Westmeijer. Zij werd ervan verdacht Kuyper en Lehman met elkaar in contact te hebben gebracht. Een opmerkelijk detail, want Westmeijer was niet alleen katholiek, er werd door Troelstra zelfs de indruk gewekt dat zij een ‘vrouw van lichte zeden’ was.  

3. Het Lockheed-schandaal (1976)

Prins Bernhard en de vliegtuigproducent

Het kabinet Den Uyl besloot in 1976 dat Prins Bernhard geen zakelijke activiteiten meer mocht ontplooien. Reden voor deze beslissing was dat Prins Bernhard 1,1 miljoen dollar zou hebben gekregen van een Amerikaanse vliegtuigproducent. Deze vliegtuigproducent, Lockheed, zou de 1,1 miljoen dollar aan steekpenningen aan Prins Bernhard gegeven hebben zodat de prins hem in ruil daarvoor zou helpen met het verkopen van vliegtuigen aan het Nederlandse leger. Het onderzoek dat het kabinet Den Uyl door de zogenaamde Commissie van Drie uit liet voeren naar het schandaal zorgde er uiteindelijk voor dat Prins Bernhard zijn militaire functie neerlegde.

Hedendaags vertrouwen in de politiek

De Volkskrant schreef op 14 oktober 2015 dat 83 procent van de Nederlandse bevolking vertrouwen in de overheid heeft. Dit bleek uit de Corruption Perceptions Index uit 2014, waaruit blijkt dat Nederland in deze index een score heeft van 83. De score laat op een schaal van 0 tot 100 zien in welke mate de publieke sector als corrupt gezien wordt, met 0 als zeer corrupt en 100 als helemaal niet corrupt. Nederland nam met deze score de achtste plek in op de lijst. Boven Nederland stonden vooral veel Scandinavische landen, met Denemarken, Finland, Zweden en Noorwegen op plekken 1, 3, 4 en 5 respectievelijk.