Abraham Kuyper: de oprichter van de ARP

Biografie – De gereformeerde predikant Abraham Kuyper maakte in de tweede helft van de negentiende eeuw furore op het politieke toneel. Als voorman van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) was hij met name in de onderste klasse van de samenleving populair. Maar hij deed meer.

Abraham Kuyper werd geboren op 29 oktober 1837 in Maassluis, als zoon van de hervormde predikant Jan Fredrik Kuyper. Hij ontving van zijn ouders thuisonderwijs, waarna hij letteren, wijsbegeerte, en godgeleerdheid studeerde aan het gymnasium in Leiden. Hij deed hier in 1855 eindexamen. Vervolgens studeerde hij theologie aan de Universiteit van Leiden. Kuyper promoveerde op deze faculteit met een proefschrift over de Poolse reformateur Johannes à Lasco. Zijn begaafdheid viel veel mensen op, want hij kreeg als bijnaam 'Abraham de Geweldige.'

Kuyper als predikant en journalist

1863 was een goed jaar voor Kuyper. Hij gaf het ja-woord aan Johanna Hendrika Schaaij, met wie hij in totaal acht kinderen kreeg. In datzelfde jaar werd hij predikant in het Betuwse Beesd. In deze plaats verdiepte hij zich in de gereformeerde leer van Johannes Calvijn. In 1867 werd Kuyper predikant in Utrecht en in 1870 in Amsterdam. In deze periode schreef Kuyper artikelen voor het orthodox-hervormde weekblad 'De Heraut' en later voor het antirevolutionaire blad 'De Standaard', dat hij in 1872 zelf oprichtte.

Politicus en oprichting universiteit van Amsterdam

Kuyper wilde opkomen voor "gewone" gereformeerden. Hij pleitte voor algemeen kiesrecht en hij wilde gelijkstelling van religieus onderwijs met openbaar onderwijs. In 1874 werd Kuyper gekozen als Tweede kamerlid voor het kiesdistrict Gouda. In 1876 onderbrak Kuyper zijn politieke werkzaamheden nadat hij overspannen werd. Hij vertrok naar het buitenland, maar hij kwam een jaar later alweer terug. In 1878 richtte hij de Vereeniging voor Hooger Onderwijs op Gereformeerden grondslag op. Dit was de voorloper van de Vrije Universiteit van Amsterdam, die twee jaar later ontstond. Hij maakte hiermee mogelijk dat orthodox gereformeerden sindsdien aan een eigen universiteit konden studeren.

Kuyper en de ARP

In 1879 richtte Kuyper de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) op, een christendemocratische en protestantse partij. Het was de eerste politieke partij in Nederland. De ARP baseerde zich op Bijbelse normen en had veel aanhang onder middenstanders, boeren en arbeiders. Deze groep stond ook wel bekend als 'de kleine luyden.'

Begin twintigste eeuw

Vlak voor de verkiezingen in 1901 riep Kuyper zijn partij op om een coalitie te vormen met de Katholieken. Hij wilde met deze actie de macht van de liberalen beperken. Dat Kuyper het liberale gedachtegoed verafschuwde, was al lange tijd duidelijk. De liberale staat was volgens hem een "atheïstische schepping". Kuypers ARP kreeg steeds meer politiek en electoraal succes, terwijl de liberalen alsmaar aan populariteit inleverden. Kuyper werd in 1901 minister-president van Nederland en hij was dit tot 1905. Hij keerde in 1908 terug in het parlement, maar een tweede termijn als minister-president zat er niet meer in. Kuyper had ondertussen niet alleen onder de liberalen veel vijanden, maar ook binnen zijn eigen partij groeide de weerstand tegen de machtige Kuyper.

Kuyper en de lintjesaffaire

In 1909 raakte hij betrokken bij een politiek schandaal, dat later bekend werd als de lintjesaffaire. Hij verleende eerder een erepenning aan een Amsterdamse koopman. Als gevolg hiervan werd de partijkas van de ARP gespekt met 11.000 gulden. Hij overleefde deze kwestie, maar hij leverde fors aan macht en populariteit in. Ondanks zijn ingestorte imago bleef hij tot 1920 lid van de Tweede Kamer. Op 8 november 1920 stierf Kuyper in Den Haag. Kuypers ARP leefde voort tot 1980, toen de partij fuseerde met de KVP, ARP en de CHU in het nieuwe CDA.