Aida: het exotische stereotype

Edward Said zag de opera Aida van Verdi als het toppunt van oriëntalisme. De opera werd geschreven voor de opening van het nieuwe operagebouw te Cairo in 1871. Het stuk is vele keren opgevoerd en werd in 2000 opgevoerd als musical op Broadway. Wat voor stereotypes gebruikt deze opera?

Exotisch liefdesverhaal

Verdi werd vereerd met de opdracht een opera te schrijven ter gelegenheid van de opening van het operagebouw. Het plot werd echter door de Fransman François Mariette bedacht. Het verhaal speelt zich af in Egypte en draait om een liefdesdriehoek tussen Aida, Amneris en Radames. Daarnaast speelt zich een oorlog af tussen Egypte en Ethiopië. Radames leidt het Egyptische leger in de strijd tegen Ethiopië. Amneris, de dochter van de farao, verlangt hevig naar de aandacht van de opperbevelhebber. Radames verliest zijn hart echter aan Aida, een Ethiopische slavin die in werkelijkheid de dochter is van de Ethiopische koning Amonasro.

Ingemetseld in de tombe

Uiteindelijk wint Egypte de oorlog van Ethiopië. Onder druk van haar vader wordt Aida gedwongen om Radames te verleiden. Aida (en haar afluisterende vader, koning Amonasro) komen te weten wat de geheime route van het Egyptische leger naar Ethiopië is. Amneris komt achter dit verraad en Radames wordt gestraft. Hij wordt door de priesters veroordeeld. Zijn straf: ingemetseld worden in een tombe. Aida heeft spijt en kan niet zonder haar grote liefde. Zij besluit daarom, kort voordat Radames ingemetseld wordt, zich te verstoppen in de tombe waardoor ze voor eeuwig samen kunnen zijn.

Oriëntalisme en imperialisme

Said stelde dat Egypte de rol van onderdrukker aannam in het operastuk. Egypte stelde het westen voor, terwijl Ethiopië voor de Oriënt stond, de ‘Other’. Tevens vermoedde Said dat de verhaallijn geïnspireerd was op het reisverslag van Napoleon Description de l’Egypte. Napoleon had als westerling volgens Said al een vrij oriëntalistisch beeld van Egypte. Mariette was een Franse Egypte-expert, Said noemde hem een ‘single minded western archeologist’. Hij is er niet in geslaagd zijn imperialistische en westerse bril af te zetten, aldus Said.

Het vrouwelijke en exotische

Verdi wist wel veel over Egyptische rituelen, priesters en de religie maar deed weinig met deze informatie. Zo heeft hij vrouwelijke priesters gebruikt in plaats van mannelijke, terwijl dit destijds in Egypte niet voorkwam. Said beargumenteerde dat vrouwen uit de Oriënt wederom als exotisch neergezet werden. Zoals de priesteressen, of de slaven en concubines. Zo was de kleding exotisch, er werd een moderne draai gegeven aan faraokledij, en soms vrij bloot.

Een opvoering van Aida in Bulgarije, 1925.

‘Snake charmer style’

De compositie van Verdi was vrij luid. Er werd bijvoorbeeld harde, marsachtige muziek gemaakt. Niet alleen het verhaal op zich, maar ook de klanken en dansen waren vreemd en exotisch en daarmee oriëntalistisch. De primitieve baslijn doet Said denken aan ‘snake charmer style’-muziek. Daarnaast werden bijvoorbeeld het gezang van de priesteressen en de rituele dansen als stereotyperend ervaren.

Kritiek op Said

Er zijn ook mensen die kritiek hadden op de theorie van Said. Zij vonden juist dat het plot een werk tegen imperialisme was, het stond niet zozeer in teken van een westerse onderdrukker. Daarnaast was de weergave van de liefdesrelaties juist het belangrijkste element, waarbij de rest van de opera een exotische en spectaculaire achtergrond bood.

Aida de musical

De opera werd in 2000 vertaald naar een musical en was enorm populair. Een jaar later speelde de musical ook in Nederland en trok ruim een miljoen bezoekers. Naast optredens door grote professionele musicalsterren, werd de musical ook vaak gespeeld door amateurgezelschappen waardoor het verhaal van Aida grote bekendheid geniet.