Bataafse Republiek uitgeroepen

Amsterdam 1795 – Een revolutionaire wind waait door Europa. Het is eind 18e eeuw. Ook Nederland ervaart de impact van de Franse revolutie. De weerstand tegen de adel groeit en verlichtingsidealen voeden de wens naar een hervormde, meer egalitaire, maatschappij. Zonder enig bloedvergieten lijkt de revolutie zich op fluwelen wijze in Nederland te voltrekken. Willem V vlucht in de avond naar Engeland en een dag later, op 19 januari 1795, wordt de Bataafse republiek uitgeroepen.

Franse Revolutie

In 1789 vond er in Frankrijk een revolutie plaats die Europa voorgoed veranderde. Voor het eerst in de geschiedenis werd de aristocratische orde omver geworpen. Het revolutionaire gedachtegoed had zijn oorsprong in de Verlichting, een tijdperk waarin filosofen en schrijvers nieuwe denkbeelden introduceerden.  Begrippen als Gelijke rechten, individuele vrijheid, afschaffing van de adel en secularisme verspreidden zich ook naar Nederland.

Patriotten

Naast de wil tot maatschappelijke verandering was er in toenemende mate onvrede over het verval van de eens zo machtige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De gouden eeuw was voorbij en Nederland zag zijn economische en politieke status in de wereld achter uitgaan. Er ontstond een protestbeweging in 1780 waarvan de leden zichzelf ‘patriotten’ noemden. Ze keerden zich tegen de in hun ogen te machtige positie van de stadhouder.

Bataafse Revolutie

Het Franse leger, dat erop uit was om de eigen revolutie door heel Europa te verspreiden, trok Nederland in 1795 binnen. Dit ontketende de Bataafse revolutie: Nederlandse revolutionairen, waaronder de patriotten, grepen hun kans en zetten allerlei bestuurders af. De dag nadat Willem V vluchtte, doopten ze de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden om tot de Bataafse Republiek, afgeleid van het Germaanse volk der Bataven dat eens in Nederland had gewoond.

Bataafse Republiek

Direct gingen de Bataven aan het werk om de samenleving te hervormen. De Rechten van de Mens en van de Burger werden afgekondigd die basisprincipes als gelijkheid en vrijheid moesten waarborgen. Het staatsbestel werd hervormd, alsmede het onderwijssysteem. Gilden werden afgeschaft, persvrijheid werd ingevoerd en er werd een nationaal parlement opgericht. De Bataafse Republiek kwam in 1806 ten einde doordat Napoleon Bonaparte zijn broer Lodewijk aanstelde als koning van Holland.