Drie foto's die onze kijk op de wereld veranderden

Wat maakt een foto iconisch? Dat is een vraag die we eerder al eens probeerden te beantwoorden, maar waar we eigenlijk alleen aan de hand van praktijkvoorbeelden eenduidend antwoord op kunnen geven. Beelden zeggen immers meer dan woorden. Toch lijken er wel een aantal overeenkomsten tussen de verschillende foto's te zijn: ze zijn vaak genomen in de publieke sfeer, als individu kun je je inleven in de situatie die wordt afgebeeld en de context van de foto is vaak van groot belang. Aan de hand van drie iconische foto's kijken we hoe het kwam dat juist deze foto's onze kijk op de wereld veranderden.

Het napalmmeisje

Het is 1972 wanneer Kim Phuc na een Amerikaanse napalmaanval wordt gefotografeerd. Ze heeft haar kleding even daarvoor van haar lijf gerukt, omdat die in brand stond. Terwijl ze 'te heet, te heet' schreeuwt in het Vietnamees, rent ze met haar armen wijd en mond open richting de pas 21-jarige fotograaf Nick Ut. De foto van het 'napalmmeisje' zou symbool komen te staan voor de horror van de Vietnamoorlog. Ook veranderde de foto het beeld dat veel Amerikanen van de Vietnamoorlog hadden. Zij gingen zich in eigen land steeds meer verzetten tegen deze oorlog. Toch duurde het nog tot 1975 voordat de Amerikanen zich volledig gewonnen gaven. Overigens gaat het tegenwoordig goed met het napalmmeisje. Ze woont in Canada met haar man en heeft flink wat laserbehandelingen tegen haar brandwonden achter de rug. Ook heeft ze nog steeds contact met Nick Ut, die haar na het maken van de foto meteen naar een ziekenhuis bracht en eiste dat de doktoren haar zouden helpen.

Kissing the war goodbye

Het is een beeld dat menig persoon op canvas laat drukken: de foto van een Amerikaanse marinier die een zuster op Times Square zoent. De foto staat symbool voor het Amerikaanse einde van de Tweede Wereldoorlog op 14 augustus 1945, na de capitulatie van Japan. Alfred Eisenstaedt maakte de beroemde foto, maar nog altijd is onduidelijk wie de geportretteerde personen zijn. Het was namelijk feest in New York, en dat betekende dat Eisenstaedt snel doorging met het fotograferen van andere feestvierders. Wel zijn er in de loop der jaren verschillende mensen geweest die claimen het kussende paar te zijn.

Het meisje uit Ayod

In 1983 heeft het oosten van Afrika te kampen met lange droogteperiodes, waardoor de voedseltekorten oplopen en miljoenen inwoners in hongersnood verkeren. In Ayod, een klein dorpje in Sudan, wordt een VN-uitdeelcentrum opgezet. Mensen uit de wijde omgeving trekken naar het kleine dorpje om voedsel te kunnen bemachtigen. Maar de hulp is ontoereikend: eenmaal aangekomen in het dorpje sterven alsnog twintig mensen per uur (!) vanwege de honger. Kevin Carter is één van de journalisten die geheel op eigen kosten naar Ayod vliegt om verslag te doen van de erbarmelijke omstandigheden. Als het hem even te veel wordt, besluit hij het kamp te verlaten en komt hij het stervende meisje van de foto tegen. Een gier strijkt neer, wiens toekomstige prooi het meisje lijkt te worden. Carter wacht tot hij zijn vleugels spreidt, maar de gier doet dit niet, waarna Carter bovenstaande foto neemt en de gier wegjaagt. In 1994 wint Carter de Pulitzer Prize Winner for Feature Photography, een prestigieuze prijs in de fotowereld. Hoewel hij daar veel lof voor kreeg, was er ook een grote groep die kritiek had op de foto van Carter. Zo zou de fotograaf niet genoeg hebben gedaan om het meisje te helpen. In Afrika was Carter verteld dat hij geen van de inwoners aan mocht raken wegens mogelijke ziektes. Carter nam de kritiek erg serieus, en raakte in een depressie. Drie maanden later pleegde Carter zelfmoord, onder andere omdat hij niet kon leven met het onrecht in de wereld.