De Nijmeegse Vierdaagse

Op 18 juli 2023 gaat de Nijmeegse Vierdaagse van start. Het evenement ontwikkelde zich in de loop der jaren van miliaire training tot een wandelexcercitie voor alle burgers. Wandel mee door de geschiedenis van dit wandelfestijn.

De eerste Vierdaagse kende een militair karakter

Op 3 april 1908 was er in het Zuid-Hollandsch Koffiehuis aan de Groenmarkt in Den Haag een bijeenkomst waarbij de Nederlandsche Bond voor Lichamelijke Opvoeding (NbvLO) opgericht werd. De NbvLO werd opgericht met als oogpunt het bevorderen van de lichamelijke opvoeding van het Nederlandse volk. In de eerste jaren na de oprichting organiseerde de bond een drietal verschillende activiteiten waaronder militaire sportwedstrijden, cursussen voor sportleiders en kinderen en vierdaagse prestatietochten. Eén van deze georganiseerde prestatietochten was de eerste Vierdaagse, voornamelijk georganiseerd voor militairen. Op woensdag 1 september 1909 startten 306 deelnemers met de wandeltocht. Onder de deelnemers waren voornamelijk militairen, maar 10 burgers liepen in de eerste Vierdaagse mee. In vier dagen werd er 140 kilometer afgelegd waarbij de deelnemers pas op de laatste dag weer terugkeerden naar de startplaats. De NBvLO gebruikte een idee van luitenant C. Viehoff uit juli 1907 om in vier dagen naar de sportdagen in Breda te marcheren. Het werd als uitgangspunt genomen voor de eerste 15 parcoursen die voor de eerste Vierdaagse ontworpen werden. De eerste Vierdaagdse kende dan ook een sterk militair karakter.

Wandelaars van het Oost-Indisch leger

Aanvankelijk bestond het Nederlandse Oost-Indisch Leger met name uit veteranen en avonturiers, die graag bereid waren te dienen in de overzeese koloniën. Hier kwam echter verandering in na de wrede Java-Oorlog (1825-1830), die enkele duizenden Nederlandse slachtoffers eiste. Het aantal kandidaten daalde in de loop van de 19e eeuw zodoende sterk, waardoor het steeds lastiger werd om het koloniale leger te voorzien van verse rekruten.

In de loop der tijd werden de toelatingseisen voor het Oost-Indisch leger daarom steeds verder versoepeld. Dit resulteerde er met name in dat het soort rekruten van een steeds lager allooi werd. Met name tijdens de Nederlandse landbouwcrisis (1880-1890) was het vooral de arme bevolking die massaal hun toevlucht zocht tot het koloniale leger. Deze ontwikkeling werd mede in de hand gewerkt door de relatief soepele toelatingseisen. Kandidaten hoefden alleen maar gezond, ongehuwd, tussen de 18 en 36 jaar oud en minstens 1.55 meter groot te zijn.

De Nijmeegse Vierdaagse breidde zich uit

Aan het begin van de 20e eeuw werd ook de Nijmeegse Vierdaagse een traditioneel onderdeel van de opleiding. Zo namen er tijdens de eerste editie in 1909 slechts tien burgers deel aan de wandeltocht. De overige 296 wandelaars waren allemaal militairen, waarvan een groot deel afkomstig van de Korps Koloniale Reserve. In 1919 voltooide de eerste vrouw, mevrouw van Stockum-Metelerkamp uit Amersfoort, de Vierdaagse.

vierdaagse

Tot 1925 waren er verschillende startplaatsen, maar vanaf dat jaar werd Nijmegen de thuisbasis en werd de Vierdaagse omgedoopt tot de Nijmeegse Vierdaagse. Vanaf de jaren ’30 werd de Vierdaagse ook bekend in het buitenland en in 1928 liepen de eerste buitenlandse deelnemers mee. De deelnemers kwamen uit de hele wereld tot aan Japan toe. Tijdens de Vierdaagse lopen de deelnemers elke dag een andere route, genoemd naar de belangrijkste plaats die er die dag bezocht wordt. Zo gaat op de eerste dag, de Dag van Elst, de Vierdaagse door de Betuwe en Elst ten noorden van Nijmegen. De Vierdaagse sluit af met de Dag van Cuijk, waarbij de wandelaars langs de zuid- en westzijde van de Maas gevoerd worden. Overigens hanteerde de organisatie in 1931 nog de opmerkelijke regel dat vrouwelijke deelnemers niet meer dan 40 kilometer mochten afleggen. De maatregel leidde tot luide protesten.

Na de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Nijmegen op 22 februari 1944 gebombardeerd. Ondanks de verwoesting van de stad, nam Nijmegen de uitdaging aan om de Vierdaagse te laten herrijzen. Er waren in 1946 zelfs meer deelnemers dan voor de oorlog. Het aantal wandelaars steeg van meer dan tienduizend eind jaren ’50 van de 20e eeuw naar de twintigduizend eind jaren ’70. In de jaren ’90 werd de dertigduizend gepasseerd. In 2004 en 2005 werd de Vierdaagse zo populair dat de organisatie genoodzaakt was om een inschrijflimiet voor de tocht in te stellen. De Vierdaagse van 2006 was een erg bijzondere editie. Deze 90e editie van de wandeltocht werd na één dag afgelast door de marsleiding omdat twee deelnemers overleden waren na deelname aan de eerste dagmars in grote hitte. Dit was de eerste keer in de geschiedenis van de Vierdaagse dat deze afgelast werd. De deelnemers kregen dit maal dan ook geen medaille maar een herinneringsspeld. Voor de 100e editie van de Nijmeegse Vierdaagse waren er 50.000 startbewijzen te verdelen.

Vierdaagselied

Om de moed erin te houden tijdens de tocht, wordt het in 1932 gecomponeerde Vierdaagselied nog steevast gebruikt en gezongen: ‘’Wij lopen de Vierdaagse mee vol levenslust en moed. Als goede lopers blijven wij, altijd op goede voet.’’ Voor degenen die de wandeling succesvol afleggen wacht al sinds de oprichting dezelfde beloning: een bloemetje.