Olivier Brunel: ontdekkingsreiziger in dienst van de Russen en de Lage Landen

Olivier Brunel werd in 1552 geboren werd in Brussel of Leuven. Hij maakte ontdekkingsreizen in dienst van de Russen en in dienst van de Lage Landen. Hij was de baanbreker voor de handel tussen Rusland en de Lage Landen.

Waarom Rusland?

Tot het midden van de 16e eeuw werd de handel op Rusland gecontroleerd door Russische Hanzesteden (Narva, Riga, Reval en Novgorod). Door de Engelsen en door de Nederlanders, waaronder Brunel, werden er pogingen gedaan om andere aanknopingspunten te vinden in Rusland dan de Russische Hanzesteden. Dat werd geprobeerd door via de Noordkaap nieuwe handelscontacten te zoeken.

Olivier Brunel’s carrière

Al op jonge leeftijd, vermoedelijk in 1565, voer Brunel vanuit Enkhuizen naar een plaatsje in Rusland, Kola om daar de Russische taal te leren. Na een aantal jaren voer hij op een Russisch schip van Kola naar Cholmogori waar hij zich vestigde bij de monding van de Dvina, een belangrijke plek voor een eventuele handelspost voor de Lage Landen. Het probleem was echter dat de Engelsen hier al een handelspost hadden en zelfs al een afspraak met de tsaar over een monopolie op de handel. De Engelsen besloten Brunel bij de Russische tsaar aan te geven voor spionage. De tsaar liet Brunel arresteren en hij zat enkele jaren in gevangenschap. Waar hij precies vastzat is onbekend. De ene bron spreekt van Moskou, de andere bron spreekt van Jaroslaw, een stadje in het huidige Polen.

Gebroeders Stroganov

In 1570 kochten de gebroeders Stroganov Brunel met toestemming van de tsaar vrij. Brunel ging bij hen in dienst en voerde verschillende handels- en ontdekkingsreizen richting het noorden van Rusland uit voor hen uit. Dat waren expedities over land. Hij bereikte de rivier de Ob en misschien kwam hij ook zelfs op de route naar Perzië.

Brunel in Nederlandse dienst en in Russische dienst

In 1576 reisde Brunel voor zaken in opdracht van de Russen naar Dordrecht. Hier ontmoette hij Jan van de Walle, wiens broer een bekend Antwerps handelshuis bezat. In 1577 vertrok Brunel vervolgens weer in dienst van Van de Walle naar Kola om de handelsbelangen te versterken. In 1579 maakte hij wederom in opdracht van Van de Walle een tocht naar Rusland, opnieuw voor de handelsbelangen.

Olivier Brunel wilde ontdekken

Brunel wilde echter liever op ontdekkingsreis gaan. Hij probeerde de gebroeders Stroganov ervan te overtuigen om een expeditie te bekostigen om hem de route naar het mythische land Cathay (China) te laten zoeken. De broers stemden in en stuurden hem in 1581 naar Antwerpen om daar zeelui voor zijn expeditie te zoeken. In Antwerpen vond Brunel Balthazar de Moucheron. In opdracht van hem voerde Brunel een zoektocht naar Groenland uit. In de 13e eeuw hadden de Vikingen hier een kolonie gevestigd, maar ten tijde van Brunel wist niemand waar Groenland nu precies lag. Ook Brunel’s zoektocht naar Groenland was niet succesvol. In 1584 vertrok hij eindelijk met het schip Den Draeck vanuit Nederland op zijn ontdekkingsreis naar Cathay. Hij voer langs de zuidkust van Nova Zembla en verkende de Russische kust. Hij wilde doorstoten naar het oosten opzoek naar Cathay maar pakijs verhinderde hem de weg. Hoe ver hij is gekomen is nooit echt bekend geworden.

Overlijden Brunel

Hoe Brunel aan zijn einde is gekomen is omstreden. De digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren en het Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek beweren dat hij na zijn laatste reizen zich vestigde in de Lage Landen en meehielp met het ontwerpen en het voorbereiden van de Nederlandse pooltochten 'waarvan hij evenwel de uitvoering niet heeft mogen beleven'. Over zijn precieze dood schrijven zij niets. Anderen beweren dat hij tijdens het tweede deel van de ontdekkingsreis naar Cathay in 1585 is verdronken in de Petsjora-delta.