De Chinese claim op de Zuid-Chinese Zee

Het conflict in de Zuid-Chinese Zee is een blijvende dreiging voor de vrede in de regio. Regelmatig vliegen landen die aan de zee liggen elkaar in de haren over de zeggenschap om deze zee. Verschillende landen hebben conflicterende claims in het gebied en ook de Verenigde Staten hebben economische en militaire belangen in het gebied. 

De koeientong

Het conflict in de Zuid-Chinese Zee speelt al zeker een halve eeuw. In 1947 presenteerde China de ‘negen strepen’ lijn, ofwel de ‘koeientong’. Door middel van negen streepjes op een kaart in de vorm van een koeientong maakte China aanspraak op vrijwel de gehele Zuid-Chinese Zee, tot onvrede van buurlanden als Vietnam, de Filipijnen en Indonesië.

Belang van het gebied

De Zuid-Chinese Zee is zowel op militair als op economisch gebied van groot belang. Het gebied heeft een zeer strategische ligging en is goed bruikbaar als militaire basis. China probeert al jaren om de daar aanwezige Amerikaanse marine weg te krijgen. Ook economisch gezien is de zee van groot belang; het water zit barstensvol vis en China vermoedt dat de bodem enorme hoeveelheden gas en olie bevat. Geen wonder dus dat vele landen delen van de Zuid-Chinese Zee proberen te claimen.

Geschiedenis van het conflict: claims & slagen

China baseert haar claim op de Zuid-Chinese Zee op historisch recht; het gebied zou onderdeel zijn van het Chinese keizerrijk. De Chinese claim op het gebied heeft in het verleden al meerdere malen tot confrontaties geleid. In 1974 leidde een dergelijk conflict tussen Vietnam en China tot de ‘slag om de Paraceleilanden’. China wist na deze slag de permanente controle te verkrijgen over de Paraceleilanden. In 1988 leidden spanningen tussen Vietnam en China opnieuw tot een conflict. Bij de slag om Johnson South Reef vielen meer dan vijftig Vietnamese doden.

Poging tot vrede

Al jarenlang doen verschillende landen en organisaties pogingen om middels diplomatie een einde te maken aan het conflict. In 2002 spraken China en haar buurlanden af om de onenigheid vreedzaam op te lossen. Sindsdien zijn er echter meerdere incidenten geweest. In 2014 leidde de bouw van een boorplatform bij de Paraceleilanden nog tot hevige anti-China protesten in Vietnam. In 2013 stapten de Filipijnen naar het Internationaal Gerechtshof nadat China zich een rif toe-eigende dat beide landen claimen. In juli 2016 was de uitspraak: de historische Chinese claims in de Zuid-Chinese Zee werden grotendeels afgewezen en de Filipijnen wonnen op bijna elk punt.

Filippijnen onder Duterte

In 2013, toen de Filipijnen naar het Internationaal Gerechtshof stapten, was Benigno Aquino president. In 2016 volgde president Rodrigo Duterte hem op. Onder Duterte veranderden de diplomatieke relaties van de Filipijnen ten opzichte van de Verenigde Staten en China in een snel tempo. Duterte richtte zich in eerste instantie op een goede relatie met China en vond de 70-jaar oude alliantie met de Verenigde Staten minder belangrijk dan zijn voorganger Aquino. China en de Filipijnen leken bereid vriendschap met elkaar te sluiten, maar de Chinese kustwacht bleef Filipijnse boten lastigvallen. De Verenigde Staten maakten zich zorgen over deze nieuwe ontwikkelingen. Zij beschouwen de Zuid-Chinese Zee als internationale wateren en hebben een aanzienlijke militaire aanwezigheid in het gebied. In de Filipijnen zijn lange tijd special forces van de Verenigde Staten aanwezig geweest om de Filipijnse strijdkrachten te steunen tegen islamitische opstandelingen. In september van 2016 heeft Duterte duidelijk gemaakt dat deze special forces moeten vertrekken. Ook gezamenlijke Amerikaans-Filipijnse legeroefeningen zullen niet meer worden gehouden.

Nog steeds conflict

In 2022 werd Duterte opgevolgd door Ferdinand Marcos Jr, zoon van voormalig dictator Ferdinand Marcos, die het land regeerde tussen 1965 en 1986. In december 2022 kondigde Marcos Jr aan dat de Filipijnen nieuwe manieren gaat zoeken om de felbegeerde grondstoffen te delven, wat China nu nog tegenhoudt. Vietnam werkt ook aan het verbreiden van eigen grondgebied, onderzoekers ontdekten dat Vietnam in het najaar van 2022 zo'n 170 hectares nieuw land opspoot. Er verandert dus nog van alles. Het conflict in de Zuid-Chinese Zee houdt de gemoederen al lang bezig en het lijkt er niet op dat dit snel zal veranderen.

Mogendheden zoals de VS, Japan en Zuid-Korea doen ook hun duit in het zakje om China buiten de Zuid-Chinese Zee te houden. Regelmatig patrouilleren marineschepen door het gebied, wat steevast tot boze reacties van de Chinese regering leidt. Hoewel de marineschepen in internationale wateren blijven, claim China dat de aanwezigheid van andere krijgsmachten een inbreuk op de souvereiniteit is. In juni 2024 kreeg de Nederlandse marine zulke reacties over zich heen nadat de Zr. Ms. Tromp achtereenvolgens door de Straat van Taiwan, de Zuid-Chinese Zee en de Oost-Chinese Zee was gevaren. Daar voegde het schip zich bij een VN-missie om sancties tegen Noord-Korea te handhaven. Daarbij bleef het schip in internationale wateren, maar toch liet China gevechtsvliegtuigen opstijgen, die een tijdje boven het Nederlandse marineschip bleven vliegen en erg dicht bij de patrouillehelikopter van de Hr. Ms. Tromp kwamen. Nadat de Nederlandse marine die actie als 'potentieel onveilig' had bestempeld, reageerde Bejing furieus en 'waarschuwde' Nederland dat het terughoudend moest zijn en dat "er resoluut gereageerd wordt op schendingen van de soevereiniteit en provocaties."