De botsing tussen Russische Bolsjewieken en Mensjewieken

De scheuring van de Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (RSDAP) in 1903 over de partijplannen mondde uit in twee groepen, de radicale Bolsjewieken en de sociaal gematigde Mensjewieken. De verbannen Vladimir Lenin was de leider van de Bolsjewieken en stuurde aan op deze splitsing. De breuk tussen de twee groepen  vormde de basis voor de latere Russische revolutie (1917) en burgeroorlog (1917-1922).

Bolsjewieken

De Bolsjewieken wilden net als de Mensjewieken af van het tsarisme. In het Tweede Partijcongres van 1903 vormde de revolutionaire Bolsjewieken een meerderheidsfractie, en scheurde zich af van de uit 1898 opgerichte socialistische groepering, de RSDAP. De factie schaarde zich onder de naam ‘Bolsjewiek’, afkomstig van het Russische woord bolsjinstvo voor ‘meerderheid’. De scheuring in de RSDAP ontstond door onenigheid over een artikel van het partijstatuut, waarin het partijlidmaatschap werd gedefinieerd. Julias Martov, de leider van de Mensjewieken, wilde iedereen toelaten die het partijprogramma erkende en bereid was de regels te volgen. Vladimir Lenin en Aleksandr Bogdanov, leiders van de Bolsjewieken,  wilden dat het lidmaatschap beperkt bleef tot beroepsrevolutionairen. Een ander verschil tussen de groepen bestond over het idee van de revolutie. De Bolsjewieken geloofden in een revolutie van het proletariaat, zoals Karl Marx jaren geleden had voorspeld. Dat betekende dat de werkende klassen de macht zou overnemen in Rusland. Hiermee werd de balans hersteld tussen de klassen in de samenleving. Samenwerken met de liberale oppositie vonden de bolsjewieken slecht en werd dan ook niet gedaan. Zij keerden zich helemaal af van de kapitalisten. Daarmee kwamen de bolsjewieken verder in conflict met de mensjewieken die wel wilden samenwerken met de liberalen.

Mensjewieken

Het woord ‘Mensjewiek’ betekent dan uiteraard ‘minderheid’, naar de minderheid die ze hadden in het Londense congres van 1903. De Mensjewieken waren politiek gematigd en stonden meer open voor een samenwerking met de liberale oppositie in Rusland. Ze vonden dat de revolutie, die de Bolsjewieken ook wilden, veroorzaakt moest worden door de burgerij. Wel moest ieder lid zich gehoord voelen bij de besluitvorming. Dit gelijkheidsideaal kwam minder naar voren bij de Bolsjewieken. Zij zagen meer heil in een strakke organisatie van bovenaf, geleid door arbeiders. Later toen de Bolsjewieken aan de macht kwamen, werd er dan ook op een dictatoriale manier geregeerd.

Grote botsingen tussen de Bolsjewieken en Mensjewieken

De RSDAP was in 1903 nog verboden in Rusland door haar radicale ideeën maar was wel steeds meer in opkomst. De Bolsjewieken wilden de samenleving communistisch maken en dus een revolutie ontketenen. De Mensjewieken waren ervan overtuigd dat de Russische bevolking nog niet klaar was voor het communisme. De twee groepen bleven jarenlang discussiëren en in 1912 werden de groepen twee verschillende partijen. Zo kregen de Mensjewieken veel macht in de Voorlopige Regering, die ontstond na de Februarirevolutie van 1917. De Bolsjewieken kregen de macht in de sovjets die bestonden uit arbeiders. Zodoende was er vaak conflict tussen de Regering en de sovjets. Uiteindelijk wisten de sovjets de Voorlopige Regering af te zetten tijdens de Oktoberrevolutie (1917) en kwamen ze aan de macht. Lenin werd nu de grote leider. Het duurde echter nog lang voordat de Mensjewieken helemaal van het toneel waren verdwenen. In de jaren na de Oktoberrevolutie zorgden de spanningen tussen de twee groepen voor een grote burgeroorlog (1917-1922).