Tentoonstelling Fibula’s in het Rijksmuseum van Oudheden

Fibula’s zijn de meeste gevonden kledingaccessoires door archeologen. Deze spelden werden gebruikt om kledingstukken, zoals mantels of jurken mee vast te maken. De spelden zijn vaak vakkundig en sierlijk gemaakt. Je kunt deze modieuze spelden en andere mode uit de oudheid en middeleeuwen tot en met januari 2018 bekijken in de nieuwe tentoonstelling van het Rijksmuseum voor Oudheden.

Modeaccessoires

Fibula’s worden al sinds de bronstijd (3000-800 v.Chr.) gebruikt voor het dichthouden van kledingstukken. In de loop van de tijd veranderden ze van vorm omdat ze net als kleding modegevoelig zijn. Mannen droegen altijd één mantelspeld op de schouder. Vrouwen gebruikten vaak meerdere fibula’s om jurken, rokken en mantels te sluiten. De spelden werden meestal gesmeed of gegoten van brons of edelmetaal. Veel fibula’s hadden de vorm van een dier of gebruiksvoorwerp. Soms waren ze voorzien van teksten, die zowel een humoristische, religieuze of persoonlijke boodschap symboliseerden. Zo is er een fibula gevonden met de tekst ‘misce mi’ (vermeng je met mij), die te zien is op de tentoonstelling. Vooral in de oudheid en de middeleeuwen waren de fibula’s in de mode en droeg bijna elke vrouw of man er wel een. Na de elfde eeuw verminderde de populariteit van de fibula door de uitvinding van de knoop. De fibula werd toen alleen nog voor de sier gedragen en kreeg de naam ‘broche’.

Romeinse fibula’s

In de tentoonstelling liggen bijna vierhonderd fibula’s die voornamelijk uit Nederland komen. De oudste spelden die in Nederland zijn gevonden, zijn twee grote schijven die ook wel ‘brilfibula’ worden genoemd. Deze stammen uit de Bronstijd. Het grootste deel van de vierhonderd spelden die te zien zijn op de tentoonstelling, zijn Romeinse fibula’s. Net voor het begin van onze jaartelling kwamen de Romeinen naar ons land en vestigden zich langs de Waal en de Rijn. De handelaren trokken met de Romeinse legers mee en zij introduceerden nieuwe typen fibula’s. Deze vinden we vandaag de dag nog steeds op Nederlandse bodem, voornamelijk in resten van nederzettingen, begraafplaatsen en heiligdommen. In totaal zijn in Nederland minstens 25.000 fibula’s gevonden, voornamelijk in Nijmegen en het Rivierengebied.

Museumcollectie

In de tentoonstelling 'Fibula's' in het Rijksmuseum van Oudheden zijn zowel fibula’s uit de eigen collectie te zien, als uit de collectie van het Museum Het Valkhof in Nijmegen. Ook zijn er fibula’s uit privéverzamelingen te zien. Naast de fibula zijn er ook portretten te zien van Romeinse en Middeleeuwse edelen. Hiermee wordt verduidelijk hoe de fibula’s werden gedragen in die tijd.