Aeneas de plichtsgetrouwe; goden gaan voor het meisje

Met je vader op je rug de restanten van je volk uit de brandende stad Troje leiden en na een lange zwerftocht een nieuw vaderland voor hen vinden – de plichtsgetrouwe Trojaan alias Romein Aeneas draait er zijn hand niet voor om.

Romeinse held

Aeneas kwam al in de Griekse verhalen voor maar is vooral bekend als de ultieme Romeinse held uit het epiek van Vergilius. In de Aeneid trekt hij met de restanten van het Trojaanse volk naar Latium, waar hem door de goden een glorieuze toekomst in het vooruitzicht gesteld is. Zoals de meeste helden in de oudheid neemt Aeneas een plaats in tussen goden en mensen. Hij is zowel verbonden met het huis van Priamus, koning van Troje, als een zoon van Venus, godin van de liefde. Volgens de Romeinse legendes is hij een voorouder van Romulus en Remus en dus ook van het gehele Romeinse volk.

Aeneas als moreel voorbeeld

Aeneas is meer dan wie dan ook een vertegenwoordiger van de Romeinse deugd pietas. Deze term laat zich lastig vertalen. Het is een combinatie van plichtsbesef en religiositeit, van trouw aan de drie-eenheid goden, (voor)ouders en stad of volk. Niet alleen draagt de Romeinse held zijn vader op z’n rug uit het brandende Troje, na zijn dood organiseert hij ter ere van hem uitgebreide spelen op Sicilië. Later trotseert hij zelfs de gevaren van de onderwereld om nog eenmaal met zijn vader te spreken. Aeneas laat zich door niets ervan weerhouden zijn doel te bereiken en zo de goden te gehoorzamen. Zo verlaat hij ijskoud zijn verloofde, de Carthaagse koningin Dido, als hij van hogerhand de opdracht krijgt verder te reizen. Waar Griekse helden nog wel eens een potje gaan zitten huilen als het tegenzit, blijft Aeneas zakelijk: ‘Beëindig het gejammer waar wij beiden onder lijden Niet uit eigen wil zoek ik Italië’ (4.360-1)

Weerslag op de werkelijkheid

Hoewel Aeneas natuurlijk een persoon uit een legende is, geeft hij goed weer wat de deugden waren die de Romeinen hoog achtten. Tevens kon de mythe prima voor aardsere zaken worden ingezet. Tijdens hun voorstel om een alliantie met Rome te vormen, herinnerden ambassadeurs van het Griekse eiland Delos de Romeinen aan Aeneas’ tussenstop op hun eiland. De afstamming van de Trojanen werd in Rome vrij serieus genomen. Op die manier vervagen de grenzen tussen legende en werkelijkheid.