Timmermans en de Frans-Duitse as

Eurocommissaris Frans Timmermans waarschuwde in Nieuwsuur (12-06-2017) voor een nieuwe Frans-Duitse as in Europa. Met het wegvallen van Groot-Brittannië is het evenwicht verstoord, vreest hij. Als Frankrijk en Duitsland het eens zijn kom je er als kleiner land nauwelijks nog tussen, en Nederland zal dus slim moeten samenwerken met andere Europese landen om zijn belangen veilig te stellen. Interessant is dat Frans-Duitse samenwerking aan de basis van de EU ligt terwijl in het verleden juist rivaliteit tussen die twee een gevaar vormde voor Nederland.

Europese machtsbalans

De machtsbalans is altijd een gevoelig thema in Europa geweest. In de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) bijvoorbeeld, vocht het katholieke Frankrijk aan protestantse zijde mee om te voorkomen dat de katholieke vleugel de overhand zou krijgen, en zo Frankrijk’s katholieke rivalen zou versterken. Talloze successieoorlogen in de eeuwen daarna waren het resultaat van bezorgdheid over te machtige koningen of staten. Op het congres van Wenen (1814-5) werd de kaart van Europa zorgvuldig opnieuw getekend om Napoleon’s verstoring van het machtsevenwicht ongedaan te maken.

Frans-Duitse conflicten

Bij Austerlitz in 1805 werd door Napoleon nog gevochten tegen het Heilige Roomse Rijk, een verzameling staten die al sinds de Middeleeuwen een gezamenlijke keizer kozen. Een halve eeuw later was de Duitse eenwording inmiddels behoorlijk onderweg. In 1870 kwam het tot oorlog met Frankrijk, die dit keer met overmacht gewonnen werd door de Duitse staten, onder leiding van Pruisen. In Versailles werd Wilhelm van Pruisen officieel tot keizer van het Duitse rijk uitgeroepen. Zowel Frankrijk als Duitsland werd steeds meer een natiestaat als gevolg van het toenemend nationalisme. In beide wereldoorlogen stonden de landen tegenover elkaar en de wederzijdse haat en wrok zorgde voor moeizame vredesbesprekingen en legde een voedingsbodem voor nieuwe conflicten.

Tussen bestuurlijke impasse en machtsblok

Vanaf de Tweede Wereldoorlog werkten Frankrijk en Duitsland steeds meer samen; door wederzijdse afhankelijkheid en gedeelde belangen zou oorlog in de toekomst voorkomen worden, was het idee. Binnen de EU is de rivaliteit tussen de twee bepalend voor de te varen koers. De culturele en economische verschillen tussen Frankrijk en Duitsland blijven soms wel moeilijk te overbruggen. Daardoor lijkt Europa soms weinig eenheid uit te stralen. Maar in een eenheid kan volgens Timmermans dus ook een probleem schuilen. Zo’n machtsblok kan de invloed en onafhankelijkheid van kleinere staten in gevaar brengen.