Veroordeeld tot levenslang: wie is Ratko Mladić?

Op 8 juni 2021 werd na een jarenlang proces een uitspraak gedaan in het proces tegen Ratko Mladić in het Joegoslaviëtribunaal. De voormalig opperbevelhebber van het Bosnisch-Servische leger moet ook na hoger beroep een levenslange straf uitzitten wegens genocide, misdaden tegen de menselijkheid en het schenden van het oorlogsrecht. Hij wordt ook wel de grootste oorlogsmisdadiger van Europa sinds 1945 genoemd. Wie is Ratko Mladić?

Voorgeschiedenis: Tito, Servisch nationalisme en de Joegoslavische Burgeroorlog

Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot zijn dood in 1980 hield Josip Broz Tito de nieuw uitgeroepen communistische Federale Volksrepubliek Joegoslavië bijeen. Joegoslavië bestond uit afzonderlijke deelrepublieken, die ieder hun eigen grondwet, parlement en constitutioneel hof hadden, maar nationalistische gevoelens werden met geweld en onderdrukking in de kiem gesmoord. Na zijn dood staken nationalistische en etnische verschillen alsnog de kop op, vooral onder Serviërs.

De Servische leider Slobodan Milošević probeerde alle Serviërs die verdeeld over Joegoslavië leefden te verenigen in een etnische Servische staat. Omdat Milošević tijdens zijn presidentschap steeds meer macht naar deelrepubliek Servië toetrok, verklaarden vrijwel alle deelstaten zich begin jaren ’90 onafhankelijk van Joegoslavië. Daarop brak de Joegoslavische Burgeroorlog uit. Vooral in Kroatië en Bosnië werd hevig gevochten, nadat Bosnische Serviërs er een eigen staat hadden uitgeroepen. De burgeroorlog werd daar het toneel van grootschalige etnische zuiveringen waarbij tienduizenden slachtoffers vielen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ratko Mladić: een militante Serviër in Bosnië

Ratko Mladić, een Serviër, werd op 12 maart 1942 geboren in een afgelegen dorp in Bosnië. Zijn vader was een communistische verzetsstrijder die in 1944 tijdens een gevecht met een Kroatische fascistische beweging omkwam. Mladić was toen pas twee jaar oud. Hij groeide op in het Joegoslavië van Tito en ging bij het leger, waar hij al snel doordrong tot de hogere rangen. Net als veel Serviërs was hij doordrongen van een nationalistisch gevoel en koesterde hij de droom van een Servische staat.

Opperbevelhebber van het Bosnisch-Servische leger

Nadat de Joegoslavische Burgeroorlog uitbrak werd hij in 1991 als bevelhebber naar Kroatië gestuurd om daar de onafhankelijkheidsverklaring te bevechten. Toen in januari 1992 onder leiding van Radovan Karadžić door Bosnische Serven de autonome republiek Srpska werd opgericht, werd Mladić in mei datzelfde jaar benoemd tot opperbevelhebber van het bijbehorende leger. Altijd aan de frontlijn te vinden, was Mladić een gerespecteerd man, die de leiding had over een leger van 180.000 man.

Het Beleg van Sarajevo

In die rol als opperbevelhebber speelde Mladić een belangrijke rol in het meer dan drie jaar durende Beleg van Sarajevo. Zijn manschappen en sluipschutters omsingelden de hoofdstad van Bosnië en bestookten de burgerbevolking vrijwel onophoudelijk met machinegeweren, mortiergranaten en zwaar geschut. Er vielen ruim 12.000 burgerslachtoffers.

Etnische zuiveringen

Vroeg in de burgeroorlog veroverde het Bosnisch-Servische leger onder leiding van Mladić meer dan 70 procent van het Bosnische grondgebied. De dorpen en steden die in handen van de Serven vielen werden etnisch gezuiverd. Huizen van niet-Serven werden platgebrand en de bewoners werden gedood of gevangengenomen. Die strategie, uitgedacht en uitgevoerd door Mladić en Karadžić, de leider van de Bosnische Serven, leidde tot de gruwelijke genocide op moslimmannen bij het stadje Srebrenica.

Genocide in Srebrenica

Vanwege de grootschalige etnische zuiveringen wees de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in 1993 het stadje Srebrenica aan als veilige haven voor moslims. De stad werd beveiligd door de Nederlandse VN-troepenmacht Dutchbat. In 1995 stuurde Karadžić de troepen van Mladić erop af, met de boodschap dat hij daar een ‘ondraaglijke situatie van totale onveiligheid, zonder hoop op overleven voor de bevolking van Srebrenica’ moest creëren. Terwijl het offensief op 6 juli 1995 de stad naderde en onderweg alle huizen platbrandde, probeerde de bevolking de stad te ontvluchten. De beloofde luchtsteun vanuit de VN die Dutchbat had moeten ontvangen bleef uit. De Nederlandse troepen gaven zich over, en Srebrenica viel. Alle vrouwen en kinderen werden geëvacueerd door het Bosnische-Servische leger, maar voor de 10.000 achtergebleven moslimmannen was geen hoop. Tijdens een vluchtpoging via de bergen werden in de nacht van 11 juli 1995 meer dan 8000 mannen vermoord door het leger van Mladić.

Ondergedoken, gearresteerd en berecht

Het in 1993 door de Verenigde Naties opgerichte Joegoslaviëtribunaal klaagde Mladić direct daarna aan wegens genocide. Maar Mladić hield zich schuil en was jarenlang onvindbaar. Hoewel er werd gevreesd werd dat hij dood was of zelfmoord zou plegen om een proces te ontlopen, werd hij op 26 mei 2011 gearresteerd in Lazarevo. In datzelfde jaar begon zijn proces. De nabestaanden van de slachtoffers van Srebrenica en de andere etnische zuiveringen in Bosnië vreesden tot vandaag dat hij wegens zijn slechte gezondheid zou overlijden voordat hij zijn vonnis te horen had gekregen. In 2017 leek er eindelijk een einde te komen aan het slepende proces toen er een veroordeling werd uitgesproken: levenslang. Maar Mladic ging in hoger beroep, dat nog eens jaren duurde. In 2020 diende het hoger beroep en in juni 2021 werd er eindelijk uitspraak gedaan en werd Mladic definitief veroordeeld tot een levenslange straf voor de genocide en oorlogsmisdaden in Bosnië.

Bronnen:

• NOS, ‘Oud-generaal Ratko Mladic veroordeeld tot levenslang’
• NOS, ‘”Grootste oorlogsmisdadiger na 1945” hoort morgen zijn straf’
• Britannica/John R. Lampe, ‘Bosnian Conflict’
• Britannica/Jeff Wallenfeldt, ‘Ratko Mladic’
• Britannica/Jeffrey Smith, ‘Srebrenica Massacre’
• BBC, ‘Ratko Mladic, the “Butcher of Bosnia”’

Afbeelding:

General Ratko Mladic (centre) arrives for UN-mediated talks at Sarajevo airport. Mikhail Evstafiev, juni 1993. [Creative Commons via Wikimedia Commons]