Oprichting Verenigde Naties

New York 1945 - Na de conferenties van Dumbarton Oaks, Jalta en San Francisco ondertekenden 51 lidstaten het Handvest van de Verenigde Naties. De geallieerden uit de Tweede Wereldoorlog wilden zo een nieuwe oorlog voorkomen. De VN ging op 24 oktober 1945 in werking.

De Verenigde Naties volgden de Volkenbond uit 1920 op. Die was opgericht om internationale samenwerking te bevorderen en vrede en veiligheid te verzekeren. De uitbraak van de Tweede Wereldoorlog betekende al snel het einde van de Volkenbond. Maar nog tijdens de oorlog werden er stappen gezet om een nieuwe organisatie op te richten. Al in 1941 stelden president Franklin D. Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill een concept op voor een Verklaring van de Verenigde Naties, dat in januari 1942 door een groot aantal geallieerde landen -waaronder Nederland- werd ondertekend. Dit was nog vooral een ondertekkening van het heersende bondgenootschap tegen de As-mogendheden en er werd dan ook relatief veel aandacht besteed aan de militaire inspanningen tegen deze landen. De term United Nations werd zelfs de formele aanduiding voor de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Landen die zich aansloten, moesten ook de oorlog aan Duitsland verklaren.

Van militair bondgenootschap naar vredesorganisatie

Desondanks was het vooral Roosevelt niet alleen om een militair bondgenootschap te doen. Hij wilde dat de organisatie ook na de oorlog zou blijven bestaan, maar dan als samenwerking om nieuwe oorlogen te voorkomen. Tijdens de conferentie van Jalta werd een grote stap gezet richting de oprichting van de VN. Op 25 april 1945 begon de conferentie van San Francisco. Vijftig landen, plus een aantal non-gouvernmentele organisaties, kwamen maandenlang bijeen om de basis van de VN af te spreken. In juni van dat jaar ondertekenden de meeste landen het verdrag, al duurde het door de Tweede Wereldoorlog nog een aantal maanden voordat al die ondertekenaars het verdrag ook konden ratificeren. Met de oprichting van de Verenigde Naties wilden de leden nog een oorlog, zoals de Tweede Wereldoorlog voorkomen.

Vredestroepen van de VN

Of dat ook lukte, valt nog maar te bezien. Vanaf het eerste moment had de VN te kampen met de effecten van de Koude Oorlog, die het doel vrijwel onhaalbaar maakte. De Korea Oorlog, was een jarenlang conflict en liet zien dat de VN niet altijd bij machte was om de heersende politieke spanningen te ontzenuwen. Wel werden soldaten in naam van de VN vaak ingezet om buffers tussen strijdende partijen te vormen en zo de vrede te bewaren.

Dat was niet altijd even succesvol. In Libanon duurde een burgeroorlog ondanks de inzet van vredestroepen nog decennia. Bijvoorbeeld in de Bosnische stad Srebrenica tijdens de Joegoslavische oorlogen in de jaren negentig van de vorige eeuw. Na het uiteenvallen van de Republiek Joegoslavië werd de stad door de Verenigde Naties tot veilige enclave voor moslims verklaard, binnen een door Bosnische Serviërs beheerst gebied. Voor de veiligheid van de ruim 30.000 inwoners van de enclave werd gezorgd door de aanwezigheid van een internationale vredesmacht onder de vlag van de Verenigde Naties. Die macht werd gevormd door ruim 600 Nederlandse UNPROFOR-militairen, de bataljons Dutchbat I, II en III die in Srebrenica hun humanitaire werk deden.  Op 11 juli 1995 forceerden Bosnisch-Servische troepen onder bevel van generaal Ratko Mladić met tanks toegang tot de stad. De Nederlandse troepen konden geen weerstand bieden tegen de Bosnische Serviërs, die vrij spel kregen. De Bosnisch-Servische soldaten deporteerden en vermoordden tussen de 7.000 en 8.000 moslimmannen en -jongens. De val van Srebrenica wordt gezien als de ergste daad van genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Ook de genocide in Rwanda kon de VN niet voorkomen. Meestal kwam dat door een gebrek aan geld, mensen en materieel.

Successen van de VN

Toch zijn er ook successen. In de ogen van velen is alleen al het feit dat 193 landen op regelmatige basis overleggen een succes, maar er zijn meer concrete voorbeelden. De VN-organisaties Unicef en UNHCR helpen nog altijd miljoenen mensen, de gezondhedisorganisaties WHO verstrekt wereldwijd kennis en middelen voor een betere gezondheid. Het klimaatakkoord van 2015 wordt als een van de grootste successen van de VN gezien. Ook op het gebied van veiligheid zijn er, vooral na de Koude Oorlog ook successen geboekt. In El Salvador werd bemiddeld in een burgeroorlog, het einde van de Aparheid in Zuid Afrika werd onder toeziend oog van de VN met succes geregeld en ook na het einde van de Rode Khmer in Cambodja werden onder leiding van de VN met succes verkiezingen uitgeschreven.

Verschillende onderdelen van de VN

Inmiddels is de VN een grote en invloedrijke organisatie. De intergouvernementele organisatie bestaat uit de Veiligheidsraad, de Trustschapsraad, de Economische en Sociale Raad, de Algemene Vergadering, het Internationaal Gerechtshof en het Secretariaat.