100 jaar Finland: de onafhankelijkheidsverklaring van 1917

Finland viert een jubileum: het is 100 jaar een onafhankelijke staat. Op 6 december 1917 verklaarde het land zich eenzijdig onafhankelijk van het Russische Rijk. Ook behoorde Finland bijna zes eeuwen tot Zweden. Hoe zit dat? En hoe verging het Finland nadat het eindelijk op eigen benen stond?

De Tweede Zweedse Kruistocht

In de dertiende eeuw veroverde Zweden een groot deel van Finland. Dat gebeurde in 1248 tijdens de Tweede Zweedse Kruistocht, die aangevoerd werd door Birger Jarl. Waarom Zweden zo plotseling Finland veroverde is niet bekend, maar een reden zou kunnen zijn dat het de handel met de Finse steden bevorderde. Na de verovering gingen ruim 550 jaar Zweedse heerschappij over een groot deel van Finland in.

Finland onder Zweeds bestuur

De zes eeuwen dat Finland onder Zweeds bestuur viel, was een woelige periode in de Finse geschiedenis. Steden en dorpen ontwikkelden zich, universiteiten werden geopend, hervormingen werden doorgevoerd en Finland dreef handel met heel Europa. Maar de hoge belastingen, de Noordse Oorlogen, hongersnood en het koude klimaat maakten de omstandigheden voor het gewone volk zwaar. Het Zweedse Keizerrijk breidde zich in de zeventiende eeuw verder uit richting het Oosten. Na de Vrede van Westfalen in 1648 was het rijk op haar hoogtepunt. De verovering van gebieden bij de huidige Baltische staten luidden een lange rivaliteitsstrijd met het Russische Rijk in.

Het strijdtoneel van de Noordse Oorlogen

In de achttiende eeuw was Finland het strijdtoneel en de inzet van de oorlogen tussen Zweden en Rusland. Dat leidde tot verwoesting van het Finse platteland en nieuwe hongersnood, waardoor de bevolking flink uitdunde. De belastingopbrengst kelderde, net als de steun voor de oorlog, en Zweden verloor uiteindelijk de oorlog. Na verschillende kortstondige bezettingen in de achttiende eeuw wist Rusland in 1809 Finland definitief te veroveren.

Groothertogdom Finland

Rusland bestuurde Finland als een personele unie, wat betekende dat de Russische tsaar Alexander I ook vorst van Finland was. Na het tekenen van de Vrede van Frederikshamn in 1809, hoorde het Groothertogdom Finland ruim een eeuw bij het Russische Rijk. Omdat de oude Zweedse grondwet gehandhaafd werd, bleef de Finse boerenstand ondanks het Russische systeem van horigheid vrij. De mate van autonomie varieerde gedurende de negentiende eeuw. Vanuit de elite ontstond een nationalistische beweging die het hele volk aanzette tot eensgezindheid en het spreken van Fins, in plaats van Zweeds.

De onafhankelijkheidsverklaring van 1917

Aan het begin van de twintigste eeuw startte Rusland met de russificatie van Finland, zodat het in politiek, cultureel en militair opzicht beter integreerde in het Russische Rijk. Veel Finnen verzetten zich daar sterk tegen. Na de Februari Revolutie van 1917 in Rusland, waarin de monarchie omver geworpen werd en bolsjewieken de macht grepen, geloofden veel Finnen dat de personele unie met Rusland daarmee ook beëindigd was. Nadat de bolsjewieken in Rusland het algemeen recht op zelfbeschikking hadden uitgevaardigd, werd het Finland mogelijk gemaakt zich af te scheiden van Rusland. Op 6 december 1917 nam het Finse parlement de onafhankelijkheidsverklaring aan. Op 18 december datzelfde jaar werd de afscheiding door de Russische regering geaccepteerd.

De Finse burgeroorlog

Na de erkenning van de onafhankelijkheid brak de kortstondige, maar hevige Finse burgeroorlog uit. Er bestond consensus over de afscheiding, maar niet over de te varen koers. De oorlog werd gevoerd tussen twee facties, de conservatie Witte Garde, die vooral bestond uit de Zweedssprekende elite, en de socialistische Rode Garde, die net als de Russische bolsjewieken een communistische staat wilden stichten. De Witten, gesteund door het Duitse keizerrijk en Zweedse vrijwilligers, wonnen na een bloedige strijd in mei 1918 van de door Rusland gesteunde Rode Garde. Zo kwam Finland pas toen definitief uit de invloedssfeer van Rusland en Zweden en kon het zich richten op het opzetten van de onafhankelijke republiek.

Bronnen:

• Encyclopedia Britannica, 'Finland under Swedish Rule'
• Encyclopedia Britannica, 'Finland - The Struggle for Independence'

Afbeeldingen:

• De erkenning van de Finse onafhankelijkheid door de Bolsjewistische regering, 15 december 1918. [Public Domain via Wikimedia Commons]
• Generaals van de Witte Garde vieren de overwinning van de Finse burgeroorlog, in mei 1918. [Public Domain via Wikimedia Commons]