Waarom is februari de kortste maand van het jaar?

Februari is een bijzondere maand. Het telt maar 28 of 29 dagen en is daarmee korter dan de andere maanden. Waarom is nu juist de tweede maand van het jaar de kortste maand? Om deze vraag te beantwoorden moeten we terug naar de tijd van de Romeinen.

Datumloze periode in de kalender van Romulus

De oudste versie van de Romeinse kalender (ca 750 v.Chr.), de kalender van Romulus, had slechts tien maanden van 30 of 31 dagen. Deze kalender begon in maart en eindigde met december (letterlijk: tiende maand). De winterperiode hiertussenin was niet interessant voor de landbouw, daarom vonden de op oogst georiënteerde Romeinen het niet nodig om er een naam aan te geven. De naamloze periode in de kalender functioneerde voor de Romeinen als een schrikkelperiode, zo kon hun maankalender samengaan met het zonnejaar.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Februari als buffermaand

De datum-loze winter bleek niet erg praktisch voor datering. In de 7e eeuw v.Chr. - tijdens de regeerperiode van de tweede koning van Rome, Numa Pompilius (ca. 715-672), - werden daarom januari en februari geïntroduceerd als nieuwe maanden voor de naamloze periode. Februari werd hiermee de laatste maand van het kalenderjaar. Het nieuwe kalendersysteem van Numa, bestaande uit 355 dagen, moest voortdurend opnieuw berekend worden om religieuze festivals en andere evenementen te laten passen in het juiste seizoen. Omdat februari de laatste maand was, functioneerde het als de ‘buffermaand’.

Kalenderhervorming door politiek spel

In 46 v.Chr. besloot keizer Julius Caesar de kalender te veranderen door het aantal dagen aan te passen. De aanleiding voor de hervorming kwam vermoedelijk voort uit een politiek spel. In de oude kalender van Numa werden er afhankelijk van de stand van de maan dagen toegevoegd aan de maand februari. De hoge priester van Rome observeerde de stand van de maan en was daarom aangewezen om de lengte van het jaar te bepalen. Caesar wilde deze macht van de priester ontnemen en besloot daarom kalenderhervormingen door te voeren.

Juliaanse kalender

In de juliaanse kalender bleven de twaalf maanden behouden maar werd de lengte van het jaar aangepast van 355 naar 365 dagen. Romeinse onderzoekers hadden ontdekt dat de aarde 365,25 dagen nodig had om om de zon te draaien. Daarom werd tevens het schrikkeljaar ingevoerd. Ook al was in de nieuwe kalender februari niet meer de laatste maand van het jaar, toch bleef het dienen als buffermaand: om de vier jaar kreeg februari een extra dag. Vanwege bijgelovige redenen werd ook de oorspronkelijke lengte van februari, 28 dagen, niet veranderd. Heel wat eeuwen later kwamen wiskundigen erachter dat de juliaanse kalender nog steeds niet synchroon liep met de zon. Daarom werd in 1582, door Paus Gregorius XIII, een nieuwe kalender ingevoerd. Deze gregoriaanse kalender corrigeerde het verschil tussen het kalenderjaar en het zonnejaar.

'Sprokkelmaand'

De Romeinse naam voor februari is Mensis Februarius: ‘maand van de zuivering’. Voor de Romeinen was februari de maand van de februa: de grote reiniging en boetedoening. In februari vonden jaarlijkse reinigings- en vruchtbaarheidsfeesten plaats ter ere van de Romeinse god Februus, de god van de purificatie en de onderwereld. De bijnaam van februari, 'sprokkelmaand', zou kunnen verwijzen naar de vruchtbaarheidsfeesten die plaatsvonden bij de vijand in het Germaanse rijk. De Romeinen noemden deze barbaarse festiviteiten van de Germanen ‘spurcalia’, naar het Latijnse woord 'spurcus' dat smerig betekent. De bijnaam kan ook afgeleid zijn van het Oudnederlands. In Oudnederlandse teksten wordt soms het woord 'sporcle' gebruikt om februari aan te duiden. Dit zou verwijzen naar het verspringen ('versporkelen') van een dag eens in de vier jaar.