De geschiedenis van blackface

Het nieuws dat Canadese premier Justin Trudeau zich meermaals aan blackface schuldig heeft gemaakt, nadat foto’s en een video van Trudeau met een zwart gemaakt gezicht zijn uitgelekt, domineert de Canadese krantenkoppen. Dit is een modern schandaal met een lange geschiedenis. Waar komt het fenomeen van blackface vandaan en hoe is het van populair theatraal gebruik overgegaan naar aanstootgevend en respectloos?

Het ontstaan van blackface

Van oorsprong is blackface een vorm van theatrale make-up die voornamelijk door niet-zwarte artiesten wordt gebruikt, bedoeld als portrettering van een stereotyperend karikatuur van een zwart persoon. In het Amerikaanse theater begon dit gebruik rond 1830 en verspreidde het zich al snel. In de 19e eeuw werd dit gebruik steeds populairder en droeg het bij aan de verspreiding van racistische stereotypen, zoals de ‘happy-go-lucky darky on the plantation’ of de ‘dandified coon’, die zwarte mensen als lui en dom portretteerden. Jim Crow was een bekend voorbeeld van het gebruik van blackface. Hij was een zwart personage die door witte artiesten werd gespeeld en negatieve stereotypes over zwarte mensen oplegde. De invloed van dit fictieve personage was zo groot dat de beruchte raciale wetten die in 1880 in het zuiden van de VS werden ingevoerd, de naam Jim Crow-wetten meekregen. 

Het gebruik van blackface verspreidde zich ook naar andere westerse landen, zoals Groot-Brittannië. Hier was het zelfs nog langer dan in Amerika populair. Aanvankelijk was het gebruik van blackface voornamelijk in het Britse theater aanwezig, maar met de uitvinding van de televisie werd het ook in modernere vormen van entertainment gebruikt. Tot 1981 verschenen vormen van blackface op primetime tv.  

Antithese voor de witte bevolking

Historicus Dale Cockrell beschreef in zijn boek ‘Demons of Disorder’ waarom het gebruik van blackface is ontstaan. Hij legt uit dat de armere witte bevolking van Amerika, en met name het zuiden van de Verenigde Staten, die zich politiek, economisch en sociaal bedrukt voelde in de tweede helft van de 19e eeuw, deze vorm van theater uitvond als een manier om de onderdrukking die men voelde te kunnen uitdrukken. Op deze manier voelde men zich onderdeel van de meerderheid. Door de kenmerken en de cultuur van Afro-Amerikanen de vervormen,  ontstond er voor de witte bevolking uit de lagere klasse een antithese omdat zij zich zo beter voelden in vergelijking met de zwarte bevolking.

Het is ook zeker niet toevallig dat de opkomst van blackface samenhing met de langzame afschaffing van slavernij in Amerika. Het gebruik van blackface was voor de witte bevolking een manier om dominantie te uiten over de zwarte bevolking en werd gebruikt om bijvoorbeeld de Jim Crow-wetten te rationaliseren. Het gebruik van blackface verspreidde stereotypes over de zwarte bevolking waardoor de witte bevolking hen automatisch als minderwaardig zag en de behandeling van de zwarte bevolking kon rechtvaardigen.

Veranderende houding

Halverwege de twintigste eeuw begon echter een verandering op te treden in de houding ten opzichte van ras en racisme. De opkomst van burgerrechten activisten zoals Martin Luther King zorgde langzamerhand voor de afschaffing van racistische wetten, zoals de Jim Crow-wetten. In de Verenigde Staten nam het gebruik van blackface rond deze tijd ook af en langzamerhand werd het beschouwd als aanstootgevend en smakeloos. Hedendaagse gebruiken van blackface blijven grotendeels beperkt tot sociaal commentaar of satire.

Ook in Nederland is het gebruik van blackface nog steeds aanwezig. Zo is de zwartepietdiscussie elk jaar weer volop aan de gang. Zwarte Piet is in de ogen van velen een bekende vorm van blackface. Tegenwoordig is de roetpiet meer modern en gebruikelijk, zo worden er tijdens de sinterklaasintocht van 2019 in Apeldoorn alleen maar roetpieten ingezet door de goedheiligman.

Andere omstreden politici

Trudeau is slechts één van de vele politici die het onderwerp van discussie zijn rondom een blackface-schandaal. Rondom de gouverneur van de Amerikaanse staat Virginia, Ralph Northam, ontstond in 2019 controverse vanwege een uitgelekte foto uit zijn studententijd. Op deze foto is hij gefotografeerd met een zwart gemaakt gezicht terwijl hij poseert naast iemand in een Ku Klux Klan kostuum. Hij heeft hiervoor zijn excuses aangeboden, maar hij is niet opgestapt als gouverneur.

Ook Trudeau heeft zijn excuses aangeboden voor de controversiële foto’s in een persconferentie: "Ik had dat niet moeten doen en ik had beter moeten weten". Dit schandaal duikt op in het midden van de verkiezingsstrijd, in november zijn er landelijke verkiezingen in Canada waarbij de liberale Trudeau in een nek-aan-nekrace verwikkeld is met de conservatieve Scheer. Zelfs voordat de foto’s waren uitgelekt, ging het al gelijk op tussen Trudeau en Scheer.

Tegenwoordig wordt blackface op de meeste plekken en door de meeste mensen beschouwd als een verouderd en respectloos gebruik. Zelfs de mensen die er vroeger ooit aan deden, zoals Trudeau en Northam, zijn nu van mening dat hun acties verkeerd waren. Het is maar afwachten of dit schandaal nog impact zal hebben op de Canadese verkiezingen.

Leestip:

Kom maar binnen! – Zwarte Piet in spotprenten 1871-2017
Auteur: Jan de Bas
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087046828
Winkelprijs: €27,–

BESTEL NU!

Bronnen:

• Buzzfeed: Justin Trudeau blackface and brownface photos and video
• NOS: Trudeau verder in problemen, nu door opduiken blackface video
• NOS: Canadese premier Trudeau onder vuur door blackface foto uit 2001
• National Museum of African American History and Culture: Blackface, birth of American stereotype
• South China Morning Post: Virginia Governor Ralph Northams blackface scandal
• Vox: Why is blackface offensive
• CNN: Trudeau's blackface exposes the truth: Canada is no racial haven
• History: Blakckface history racism origins

Afbeeldingen:

• Minstrel poster voor een theater productie met een blackface personage uit 1900 via Wikimedia Commons
• Poster voor Jim Crow rond 1832 via Wikimedia Commons
• Poster voor een Broadway productie met een blackface personage uit 1939 via Wikimedia Commons
• Justin Trudeau in 2015 via Wikimedia Commons