Vijf keizers in één jaar

Op 31 december 192 na Christus werd de zeer onpopulaire keizer Commodus vermoord. Dit was het begin van een tumultueus jaar dat dat de geschiedenis in zou gaan als het vijfkeizerjaar.

De korte regering van Pertinax

De eerste Romeinse keizer van het jaar 193 was de 66-jarige Publius Helvius Pertinax. Pertinax was de zoon van een bevrijde slaaf en had zich via het leger weten op te werken tot consul. Hij werd door de Praetoriaanse Garde, de keizerlijke lijfwacht, op de troon geholpen. Alsof Pertinax wist dat hij kort zou gaan regeren, voerde hij in korte tijd een reeks wetswijzigingen door en nam in sneltreinvaart allerlei maatregelen om de corruptie in het Romeinse Rijk tegen te gaan. Zo werd hij in korte tijd een populaire keizer. Hij had het alleen iets voorzichtiger moeten aanpakken. Zijn anti-corruptie maatregelen troffen namelijk ook de Praetoriaanse Garde, die daardoor steeds minder enthousiast werd over deze keizer. Op 28 maart werd Pertinax vermoord en zijn hoofd werd op een stok door de straten van Rome gedragen.

Bieden om het keizerschap

Na de moord op Pertinax was er geen directe opvolger. Volgens de legende wilde de schoonvader van Pertinax keizer worden om de moord op zijn schoonzoon wreken. Om dit te doen moest hij de Praetoriaanse garde omkopen, die hem uiteraard niet zomaar op de troon wilde hebben. Echter, senator Didius Julianus had ook interesse in het keizerschap. Wat volgde was het schaamteloos tegen elkaar opbieden van twee rijke Romeinen om het keizerschap. Didius Julianus bood naar verluid 25.000 sestertiën, wat overeenkwam met een salaris voor tien jaar, voor elke soldaat van de garde. Hier kon de schoonvader van Pertinax niet tegenop en Rome had met goedkeuring van de Praetoriaanse Garde een nieuwe keizer.

Drie keizers tegelijkertijd

Ondertussen had het nieuws van de moord op Pertinax alle uithoeken van het Romeinse Rijk bereikt. Pertinax was in zijn zeer korte regeerperiode ongekend populair geweest en meerdere legioenen wilden Julianus niet erkennen als nieuwe keizer. De gouverneur van Syrië, Gaius Pescennius Niger werd door zijn troepen uitgeroepen als keizer. Daarbij werd hij gesteund door de omliggende provincies in het oosten van het rijk. Het nieuws bereikte ook Septimius Severus, de gouverneur van Pannonia, aan de Donau. Hij besloot vrijwel onmiddellijk op te trekken naar Rome en het keizerschap op te eisen. Ook hij werd door zijn troepen uitgeroepen tot keizer, wat er voor zorgde dat er op dat moment dus drie keizers in het Romeinse rijk waren. In de Romeinse provincie Britannia hoorde ook gouverneur Decimus Clodius Septimius Albinus van het nieuws. Hij liet zijn troepen ook richting Rome marcheren, maar nam het keizerschap verrassend genoeg niet op zich, voorlopig althans.

Een keizer zonder macht

Van de drie gouverneurs was Severus het dichtst bij Rome gestationeerd, dus hij kwam er als eerste aan. Didius Julianus had ondertussen veel steun verloren in de senaat omdat hij meer bezig was met van het leven genieten dan het rijk te regeren. Toen hij het nieuws vernam van de oprukkende Severus, probeerde hij zich te verschansen in zijn paleis. De senaat erkende daarop Severus als keizer en veroordeelde Didius Julianus ter dood. Kort na zijn terechtstelling drong Severus Rome binnen met zijn troepen en maakte de Praetoriaanse garde onschadelijk. Het spel was echter nog niet gespeeld, want Pescennius erkende hem niet als nieuwe keizer en had vanuit het oosten een geweldig leger op de been gebracht. Severus besefte dat hij geen kans had tegen Pescennius en sloot een vredesverdrag met Albinus. De twee hadden een slechte relatie, maar om Albinus tegemoet te komen kreeg hij de titel van medekeizer. Hierdoor kon Severus als legeraanvoerder ten strijde trekken tegen Pescennius zonder dat zijn afwezigheid funest zou zijn voor het Romeinse Rijk. Hoewel Albinus in theorie dezelfde functie bekleedde als Severus, kreeg hij maar weinig bevoegdheden en was Severus in de praktijk veel machtiger. Het was dus ook geen wonder dat op de Romeinse munten waarop zijn naam stond, iemand werd afgebeeld die opvallend veel op Severus leek.

De Romeinse Burgeroorlog van 193-197

Pas het jaar erna, in 194, werd Pescennius bij Issus door Severus verslagen. Nadat zijn gevaarlijkste vijand was verslagen, kon Severus zijn pijlen richten op Albinus. Albinus werd tot staatsvijand verklaard, maar legde zich daar niet bij neer. Met zijn leger veroverde hij een groot deel van Gallië en Albinus leek de strijd te gaan winnen. De kansen keerden echter bij de slag om Lugdunum. In één van de grootste veldslagen uit de Romeinse geschiedenis werd Albinus verslagen en Severus de enige keizer van het Romeinse rijk tot zijn dood in 211 na Christus.

Bronnen:

• Fik Meijer: Keizers sterven niet in bed. Van Caesar tot Romulus Augustulus 44 v.Chr. – 476 n. Chr. (2001)
• Anthony R. Birley: Septimius Severus. The African Emperor (1971)
• Coinweek: 193 CE: The Year of Five Emperors (2014) 

Afbeeldingen (al dan niet in compilatie):

• Wikimedia Commons: NationalMuseumOfBeirut SeptimiusSverus(…), Roman Deckert [CC BY-SA]
• Wikimedia Commons: EmperorPertinax [Public Domain]
• Wikimedia Commons: Clodius02 pushkin, shakko [CC-BY]
• Wikimedia Commons: Niger Gaius Pescennius, Giovanni de Battista [Public Domain]
• Wikimedia Commons: Commodus Musei Capitolini, Capitoline Museums [Public domain]
• Wikimedia Commons: Antiquarium (Münchner Residenz), sailko [CC-BY-SA]
• Wikimedia Commons: Forum Romanum 6k (…), BeBo86 [CC BY-SA]