De geschiedenis van het theorie-examen

Jaarlijks zitten tienduizenden Nederlanders te blokken voor hun theorie-examen. Begrijpelijk, want zonder dit examen te halen krijg je geen rijbewijs, al kan je nog zo goed autorijden. We beschouwen het tegenwoordig als vanzelfsprekend dat je eerst de verkeersregels moet kennen voordat je de weg op mag. Toch is dit niet altijd zo geweest. Toen de auto voor het eerst op het toneel verscheen, waren de vereisten om in dit voertuig te mogen rijden een stuk minder strikt dan tegenwoordig, om het mild uit te drukken.

Rijbewijs op aanvraag verstrekt

In 1896 verscheen de eerste auto in Nederland, waarmee het hek van de dam was. In 1900 telde ons land al meer dan 200 exemplaren. Om de toestroom van dit nieuwe voertuig beter te kunnen controleren, besloot de Nederlandse regering om het autogebruik te gaan reguleren. Hiervoor werd op 10 februari 1905 de Motor- en Rijwielwet van kracht. Automobilisten moesten voortaan over een rijbewijs beschikken om een motorvoertuig te mogen besturen. Dit was niet zozeer een rijbewijs in de huidige zin, maar eerder een soort vergunning. Moeilijk te verkrijgen waren deze documenten dan ook niet: autobezitters hoefden ze alleen maar aan te vragen, waarna ze zonder medische keuring of rijexamen werden verstrekt.

Voor vier gulden afrijden

Aan deze situatie kwam in 1927 een einde toen de Nederlandse regering een aantal wetswijzigingen doorvoerde met betrekking tot het rijbewijs. Voortaan moesten automobilisten eerst een medische keuring ondergaan en een rijexamen afleggen voordat ze in aanmerking kwamen voor een rijbewijs. Datzelfde jaar werd het Centraal Bureau voor de afgifte van Bewijsstukken van Rijvaardigheid (CBBR) opgericht om de rijexamens af te nemen, de voorloper van het tegenwoordige CBR. Dit examen kostte toen vier gulden. In eerste instantie reden kandidaten slechts een kwartier rond, maar vanaf 1934 werd dit verlengd tot een half uur.

Theorie-examen geïntroduceerd

De jaren daarop zette de professionalisering van het rijexamen zich onverminderd voort. Zo kwam er in 1955 voor het eerst een leerboekje tot stand met daarin de eisen voor de praktijkexamens. De volgende grote verandering volgde acht jaar later, toen een schriftelijk theorie-examen het mondelinge examen verving. Hiermee wilde het CBR de invloed van de examinatoren op de uitslag terugdringen, om de examens zo gelijkwaardiger te laten verlopen. Het belang van het theorie-examen nam in de jaren daarop steeds verder toe. Vanaf 1984 mochten examenkandidaten het rijexamen pas afleggen als ze eerst het theoriecertificaat hadden gehaald.

Theorie steeds belangrijker

Hoewel het theorie-examen sindsdien een essentieel onderdeel is gebleven van het behalen van het rijbewijs, zijn er sindsdien toch de nodige zaken veranderd. Zo voerde het CBR in 1984 dia’s in voor het theorie-examen, ter vervanging van het schriftelijke examen. Inmiddels zijn deze dia’s echter op hun beurt weer vervangen. Kandidaten maken hun theorie-examen tegenwoordig digital, op een computer in het examencentrum. Deze setting kan even wennen zijn, maar gelukkig kan je nu vooraf gratis een theorie-examen oefenen ter voorbereiding.

Van verkeersregels tot gevaarherkenning

Ook de inhoud van het theorie-examen is in de loop der jaren sterk veranderd. Zestig jaar geleden hoefden kandidaten slechts een aantal mondelinge vragen over verkeersregels te beantwoorden. Tegenwoordig komen kandidaten er niet meer zo makkelijk vanaf. Niet alleen krijgen kandidaten 40 vragen over verkeersregels en verkeersinzicht, maar ze moeten ook nog 25 vragen over gevaarherkenning beantwoorden. Hierbij moeten ze aan de hand van foto’s bepalen of bestuurders in bepaalde situaties moeten stoppen, vaart minderen of doorrijden. Dit onderdeel is lang niet altijd eenvoudig, aangezien kandidaten meer dan de helft van deze vragen goed moeten hebben om te slagen. Vandaar dat toekomstige automobilisten vaak vooraf intensief online theorie leren. Met alleen een aanvraag voor het rijbewijs indienen komen ze immers niet meer weg, in tegenstelling tot hun (bet)overgrootouders.