De ramp met de Hindenburg

Fotografen, filmploegen en radioverslaggevers hadden zich verzameld bij de aanlegplaats Lakehurst, vlak bij het Amerikaanse New York. Boven het enorme terrein hing de LZ129 Hindenburg, het grootste luchtschip ooit gebouwd. Terwijl de crews op de grond de eerste aanleglijnen opvingen, ging het helemaal mis. Opeens verschenen er grote vlammen aan de achterkant van het luchtschip, voor het oog van publiek en media ging het enorme luchtschip in vlammen op.  

In 1937 waren luchtschepen nog altijd een comfortabele manier om luxe én snel grote afstanden af te leggen. De luchtschepen, of zeppelins, waren sneller dan schepen, maar veel comfortabeler dan een vliegtuig. Hoewel de luchtschepen duur waren, en dus alleen voor de rijksten, was er markt voor lijnvluchten. De LZ129 Hindenburg moest het paradepaardje worden van een nieuwe, luxe lijn van zulke luchtschepen. Het schip was de naamgever van een nieuwe klasse van luchtschepen, de Hindenburgklasse. Met een lengte van 245 meter en een diameter van 41 meter, werden het enorme schepen. De bouw verliep niet helemaal vlekkeloos. Terwijl de bouw halverwege was, ging het verantwoordelijke bedrijf Luftschiffbau Zeppelin failliet. Daardoor werd het bedrijf gedwongen een deal te sluiten met de nazi’s. In ruil voor financiële hulp, kregen zij grote invloed op de bouw en het uitbaten van het schip. Zo werden de verticale vinnen voorzien van grote swastika’s. Verder vormde het gas waarmee de enorme ballon gevuld moest worden een probleem. Omdat waterstof te gevaarlijk werd geacht was het plan om helium te gebruiken. De VS had echter een monopolie op de productie van dat gas en weigerde het aan Duitsland te verkopen. Daarom werd het schip toch gevuld met de brandbare waterstof. 

Na vier jaar bouwen steeg het schip in 1936 voor het eerst op. Het imposante gevaarte was een echte publiekstrekker en de nazi-regering gebruikte het schip, dat eigenlijk bedoeld was voor trans-Atlantische vluchten, ook voor propagandavluchten boven Duitsland. Uiteindelijk maakte het luchtschip in 1936 zeventien trans-Atlantische vluchten, tien naar de VS en zeven naar Brazilië. Ook tijdens die vluchten werd de propagandawaarde van het schip flink uitgebuit. Zo vloog het schip tijdens die vluchten een aantal keer laag over Engeland. Van zulke tochten vermoeden sommige historici dat  ze ook gebruikt werden om de industriegebieden van Engeland in kaart te brengen. Tussendoor werd het schip ook nog voor propaganda ingezet tijdens de Olympische Spelen in Berlijn en de beruchte bijeenkomsten van de NSDAP in Neurenberg. 

De laatste vlucht

In maart 1937 begon het nieuwe seizoen voor trans-Atlantische vluchten met een vlucht van en naar Brazilië. Op 3 mei vertrok de Hindenburg opnieuw. Nu voor een vlucht van Frankfurt naar de VS. De drie dagen lange tocht was in veel opzichten een routinevlucht. Afgezien van flinke tegenwind boven de oceaan gebeurde er niks noemenswaardigs. Wel zorgde die tegenwindvoor enkele uren vertraging. Toen het schip op 6 mei het vliegveld van Lakehurst naderde, ontstond er meer vertraging. Boven het vliegveld hingen flinke onweersbuien en het luchtschip wachtte het slechte weer af door extra rondjes boven New York te vliegen. De stad liep uit voor het schouwspel en vanaf de grond en vanuit de lucht werden spectaculaire foto’s gemaakt van het luchtschip in volle glorie. Tegen zeven uur ’s avonds kwam het schip aan bij het vliegveld van Lakehurst. Daar stonden reporters klaar om verslag te doen van de aankomst van het schip.  

Daar moest het schip een paar ingewikkelde maneuvers maken. Eerst omdat het grondpersoneel nog niet helemaal klaar was om het enorme luchtschip goed op te vangen, daarna omdat de wind een paar keer onverwacht draaide. Niet alleen de wind speelde parten, ook zakte de achterkant van het schip sneller dan de voorkant, waardoor het schip meerdere keren enorme hoeveelheden water uit de ballasttanks liet lozen. Twintig minuten later hing het schip in positie om de aanmeerlijnen uit te gooien. Die werden opgevangen door het grondpersoneel. Terwijl het grondpersoneel de lijnen opving en aan de toren bevestigde, zagen ooggetuigen dat de bovenste lijn achter op het luchtschip leek te wapperen. Andere getuigen verklaarden dat ze een blauwe vlam rondom de roeren zagen. Ongeveer rond datzelfde moment braken de vlammen uit aan de achterkant van het schip. Het vuur greep razendsnel om zich heen. De ene na de andere met waterstof gevulde gascel in het schip vatte vlam. Terwijl het schip achterover helde, zakte het in dertig seconden brandendnaar de grond. Veel passagiers en bemanningsleden zaten als ratten in de val. Enkelen probeerden het vege lijf te redden door uit de ramen te springen. Dat was alsnog een sprong van tientallen meters met een landing op hard beton. Van de in totaal 97 passagiers en bemanningsleden, kwamen 35 mensen om het leven, ook een lid van het grondpersoneel overleed in de vuurzee. Veel van de overlevenden hadden ernstige verwondingen door het vuur of de enorme val die ze maakten. 

De landing werd gadegeslagen door talloze verslaggevers van kranten, tv en radio. Zo is er het  radioverslag van Herbert Morrison, die huilend door bleef praten terwijl het drama zich voor zijn ogen ontvouwde. Veel camera’s, waaronder die van British Pathé en Universal, misten het moment dat de brand uitbrak, maar legden van dichtbij vast hoe het vuur om zich heen greep. Dit terwijl talloze mensen zich uit de voeten maakten en  anderen juist naar het vuur toe renden in een poging mensen te redden.  

Oorzaak: aanslag of statische ontlading?

Over de oorzaak van de ramp werd en wordt nog altijd veel gespeculeerd. Theorieën over een aanslag doen al jarenlang de rondte. Niet in de laatste plaats omdat de gezagvoerder van de Hindenburg, die de ramp overleefde, kort na het voorval zijn vermoeden uitsprak dat het schip ten onder ging aan een aanslag. Andere theorieën richten zich op een statische ontlading, blikseminslag of een motorprobleem. De meest geaccepteerde en waarschijnlijke theorie is die van een combinatie van een gaslek en een statische ontlading. Tijdens de landing zou er achter in het schip een waterstoflek zijn ontstaan. Dat lek zou verklaren waarom het schip zo’n moeite had met horizontaal blijven tijdens de landing. Ook zou het ontsnappende gas zich zo in een van de ventilatiekanalen vermengd zijn met zuurstof tot een extreem brandbaar mengsel. Een statische vonk die oversloeg van de huid naar het frame van het schip, zou voldoende geweest zijn om de brand te veroorzaken. Die statische vonk zou ontstaan kunnen zijn door het onweer van eerder die dag. Zowel officiële Amerikaanse en Duitse onderzoeken wezen die kant op. 
 De ramp met het luchtschip Hindenburg was niet de grootste ramp met een luchtschip. In 1930 crashte een Brits commercieel luchtschip met de dood van 48 mensen tot gevolg. Eerder ging ook een luchtschip van de Amerikaanse marine verloren, waardoor 75 mensen het leven lieten. Door de uitgebreide verslaggeving is de ramp met de Hindenburg wel het bekendste ongeval met een luchtschip. De ramp betekende ook min of meer het einde van lijnvluchten met luchtschepen. Enkele jaren later brak de Tweede Wereldoorlog uit. Na die oorlog was het vliegtuig zo ver doorontwikkeld, dat vliegtuigen populairder werden dan luchtschepen.