Hermann von Pückler-Muskau, avonturier, tuinier, schrijver en militair

Het valt niet mee om de bijzondere Sakische prins Hermann von Pückler-Muskau (1785 - 1871) in enkele woorden te omschrijven. Pückler was een kleurrijke vorst, voornamelijk bekend om zijn grote bijdrage aan de landschapsarchitectuur; twee van de tuinen die hij aanlegde, zijn later opgenomen in de UNESCO Werelderfgoedlijst. Maar zijn leven omvatte veel meer dan dat. Hermann von Pückler bouwde tijdens zijn leven een reputatie op als dandy, moedig militair, vrouwenliefhebber, rusteloos avonturier en een scherpzinnig schrijver met een vrijdenkende geest. Het boek dat hij publiceerde in 1834 genaamd Andeutungen über Landschaftsgärtnerei wordt vandaag de dag bijvoorbeeld nog regelmatig door landschapsarchitecten geciteerd.

De ‘groene prins’ werd in 1785 geboren als zoon van graaf Carl Hans Erdmann von Pückler in het Saksische plaatje Muskau, tegenwoordig Bad Muskau, aan de grens tussen Duitsland en Polen. In 1800 schreef hij zich in om rechten te studeren aan de Universiteit van Leipzig. Maar deze studie brak hij slechts twee jaar later vroegtijdig af, tegen de wil van zijn vader, om zich bij de Saksische Garde in Dresden te voegen. Hier deed hij tot 1806 dienst als luitenant.

Eerste reis naar Engeland

In 1811 kwam Erdmann von Pückler te overlijden, waardoor Hermann de heerlijkheid van Muskau en het bijbehorende slot van Muskau erfde. De administratie hiervan liet hij echter over aan vriend en dichter Leopold Schefer. Een jaar later reisde de jonge Pückler voor het eerst af naar Engeland, waar hij zijn roeping vond: tuinieren. Hij raakte diep onder de indruk van de tuinbouwkunst in Engelse stijl, met natuurlijk ogende parklandschappen en romantische beekjes en rivieren. Dit soort Engelse tuinen vormden later voor de prins de directe inspiratiebron voor het Fürst-Pückler-Park bij Muskau.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Napoleontische oorlogen

In 1813 nam Pückler als adjudant-generaal van de Saksische hertog deel aan de Slag bij Leipzig, waar een anti-Frans coalitieleger Napoleon versloeg. Hierna diende hij enige tijd als verbindingsofficier onder tsaar Alexander I en was hij ook tijdelijk de militair gouverneur van Brugge, waarna hij in 1815 eindelijk terugkeerde naar zijn geboorteplaats. Hier stortte de jonge graaf zich op het herinrichten van landgoed Muskau en omgeving. Zijn aanleg van het Fürst-Pückler-Park, vestigde Pückler - die nooit enige opleiding hierover had gevolgd - meteen in de top van de landschapsarchitecten van Duitsland. Zijn tuin zou als voorbeeld dienen voor vele andere Duitse tuinen in Engelse stijl.

Een ‘nep’ huwelijk

Vanwege zijn excentrieke levensstijl kwam hij al snel in geldnood, maar in 1817 deed Pückler een schot in de roos toen hij Lucie von Hardenberg trouwde, de rijke dochter van een belangrijke Pruissische staatsman. Niet alleen gaf haar kapitaal Pückler de mogelijkheid zijn dure hobby voort te zetten, ook deelde ze zijn liefde voor landschapsarchitectuur.

Toch scheidde het koppel in 1826 weer van elkaar. De echtscheiding kwam echter niet voort uit een gebrek aan wederzijdse waardering, en was dan ook alleen een scheiding in naam. Pückler en Lucie zouden namelijk de rest van hun leven contact houden en goede vrienden blijven. Het was zelfs Lucie die met het idee om te scheiden aan kwam zetten. Op deze manier zou Pückler een nieuwe rijke vrouw kunnen zoeken, zodat deze zijn dure levensstijl zou kunnen onderhouden. Hiervoor reisde de eigenzinnige Duitse graaf af naar Engeland. De Engelse adel kreeg echter lucht van het plan en het motief van Pückler waardoor hij geen geschikte nieuwe vrouw kon vinden.

Brieven van een overledene

In Engeland schreef Pückler zowat iedere dag een brief aan Lucie. Uit de brieven blijkt dat hij bewondering koesterde voor de levensstijl van de Engelse landadel, maar hij had ook scherpe kritiek. Voornamelijk op de meedogenloze manier waarop de Ierse boerenbevolking door Engelse adel verdreven werd. Deze brieven werden in 1831 samen uitgebracht in een vierdelige bundel genaamd Briefe eines Verstorbenen (brieven van een overledene) dat een bestseller werd in Duitsland, en later ook in Groot-Brittannië en de VS. Pückler verdiende met de bestseller meer dan zijn vriend Goethe ooit met een boek verdiende.

Reis naar de Oriënt

Met de opbrengst van zijn boeken besloot Pückler in 1835 een nieuwe reis te maken. In eerste instantie besloot hij naar de VS af te reizen, maar omdat hij eerst een duel moest uitvechten, miste hij de boot die hem de Atlantische Oceaan over zou brengen. In plaats daarvan ondernam hij een reis naar Egypte via Algerije, waar hij als staatsgast werd ontvangen door de kedive Muhammad Ali Pasha en een paleis met personeel kreeg voor zijn verblijf. Uiteindelijk reisde de Duitse graaf tot aan Khartoum in het zuiden van Soedan. Hier kocht hij een Ethiopische slavin met de naam Mahbouba. Pückler werd verliefd op haar en nam haar in 1837, tegen alle conventies en gebruiken in, mee naar Muskau. Het minderjarige meisje stierf echter al gauw aan tering, en werd in 1840 op het landgoed begraven. Pückners reisverhalen over de Oriënt werden uitgebracht als Semilasso in Afrika.

Verkoop aan Frederik van Oranje-Nassau

Pückler was in 1845 wederom dusdanig in geldnood geraakt, dat hij het slot van Muskau met bijbehorend landgoed, met pijn in zijn hart moest verkopen. De nieuwe eigenaar was niemand minder dan de Nederlandse prins Frederik van Oranje-Nassau, de jongere broer van koning Willem II. Met de opbrengst van de verkoop van slot Muskau liet Pückler het nabijgelegen slot Branitz renoveren, dat eveneens in zijn bezit was. Ook liet hij hier een nieuwe Engelse tuin aanleggen: het Fürst-Pückler-Park bij Branitz. Deze staat net als de tuin bij Muskau op de UNESCO werelderfgoedlijst.

Fürst-Pückler-Park vandaag de dag

Dat beide Fürst-Pückler-Parken bijzondere prestaties zijn op het gebied van landschapsarchitectuur, wordt niet alleen geïllustreerd door het feit dat ze beide op de werelderfgoedlijst staan, maar ook doordat de parken en bijbehorende sloten nog steeds belangrijke toeristische trekpleisters vormen. De speciale Schlösserland-kaart biedt de mogelijkheid om alle kastelen, paleizen en sloten van Saksen te bezoeken. Het gaat dan bijvoorbeeld om Bekende locaties als het Zwingerpaleis in Dresden, jachtslot Moritzburg, burcht Kriebstein, vesting Königstein, Albrechtsburcht in Meissen, waterslot Klaffenbach bij Chemnitz, slot Hartenfels in Torgau en slot Colditz. Stuk voor stuk sloten en burchten met een fascinerende achtergrondgeschiedenis. Het Fürst-Pückler-Park bij Muskau bevindt zich nu overigens in zowel Duitsland als Polen. Na 1945 werd de Duits-Poolse grens dusdanig verschoven, dat hij dwars door het park liep. Daarom kon ook pas na de val van de Sovjet-Unie het park gerenoveerd worden.

Bronnen: Historiek, FD, Muskauer Park, Wikipedia.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!