Het ´Miracle on Ice´ van 1980: het onervaren Amerikaanse team verslaat het sterrenteam van de Sovjet-Unie

In 1980 gebeurde er iets bijzonders in de sportwereld. Op 22 februari 1980, terwijl de Koude Oorlog nog volop bezig was, speelden de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten een ijshockeywedstrijd tegen elkaar tijdens de Olympische Winterspelen van 1980 in Lake Placid, New York. De wedstrijd leek al van tevoren beslist, want het team van de VS bestond vrijwel volledig uit amateurs, terwijl het team van de Sovjet-Unie bekend stond als een van de beste ijshockeyteams ooit. En toch wonnen de Amerikanen de wedstrijd, die de geschiedenisboeken in ging als de Miracle on Ice met 4-3. Hoe kregen ze dat voor elkaar?

In aanloop naar de Winterspelen van 1980 was het ijshockeyteam van de Sovjet-Unie een torenhoge favoriet. Ze hadden een team dat bol stond van legendarische hockeyspelers, waaronder aanvoerder Boris Mikhailov, Valeri Kharlamov, Vladislav Tretiak, Viacheslav Fetisov en Sergei Makarov. De laatste vier kregen uiteindelijk ook een plekje op de Hockey Hall of Fame. De spelers van de Sovjet-Unie hadden vaak, in tegenstelling tot de Amerikaanse spelers, een lange geschiedenis in het internationale ijshockey. Ze waren bijvoorbeeld in dienst van industriële firma´s of militaire organisaties en speelden dan in het ijshockeyteam dat bij zo’n firma hoorde.

Het team van de Sovjet-Unie staat bekend als één van de beste hockeyteams uit de sportgeschiedenis, maar het kreeg destijds ook de nodige kritiek vanuit de westerse landen. Het probleem was dat volgens het beleid van de Internationaal Olympisch Comité (IOC) er alleen amateursporters mochten uitkomen in de Spelen. Veel westerse landen waren daardoor beperkt tot studenten met groot sporttalent, maar de Sovjet-Unie pakte het iets anders aan. Veel sporters deden mee aan de Spelen als amateurs en ´soldaten van het leger van de Sovjet-Unie´, maar waren ondertussen gewoon professionele atleten. Hier waren de westerse landen het logischerwijs niet mee eens.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Het team van de Verenigde Staten

De samenstelling van het ijshockeyteam van de Verenigde Staten was beduidend anders dan die van de Sovjet-Unie. Van de twintig spelers die uiteindelijk meegingen naar de Winterspelen van 1980, was er maar één prof en terugkerend Olympiër, namelijk Buzz Schneider. De rest waren allemaal amateurs, veelal studenten die namens hun universiteiten actief waren. De gemiddelde leeftijd van het Amerikaanse team was slechts 21 jaar en daarmee was het ijshockeyteam het jongste team dat ooit voor de Verenigde Staten op de Olympische Spelen uitkwam.

Het team stond onder leiding van coach Herb Brooks, hij selecteerde de spelers voor het Olympische team op basis van een psychologische test van meer dan driehonderd vragen die hij zelf had voorbereid. Het belangrijkste doel was de test was om uit te zoeken welke sporters het best tegen stress en prestatiedruk konden. Brooke was op zoek naar jonge, goed opgeleide sporters die niet vastzaten in oude methoden en tactieken. Hij wilde sporters die openstonden voor nieuwe methodes. Zoals hij het zelf zei: ´The ignorant people, the self-centered people, the people who don't want to expand their thoughts, they're not going to be the real good athletes´. Hij begon met 68 spelers en bracht die in een aantal dagen terug tot twintig, die het Olympische team zouden vormen.

De aanloop naar de Winterspelen van 1980

Dat coach Brooks zo veel waarde hechtte aan de stressbestendigheid van zijn spelers, valt goed te verklaren. De Koude Oorlog was in volle gang en in het licht van die Koude Oorlog was de druk op het team torenhoog. Men mocht eigenlijk niet verliezen van de Sovjet-Unie. Daar kwam bij dat de Amerikaanse president Jimmy Carter de Olympische Zomerspelen van 1980 in Moskou wilde boycotten, door het Amerikaanse Olympisch team ervan te weerhouden om te gaan. Dit gebeurde naar aanleiding van de inval door de Sovjet-Unie in Afghanistan in december 1979. Een aantal landen volgden destijds het voorbeeld van de Verenigde Staten en namen ook niet deel aan de Zomerspelen van 1980, waaronder Japan en West-Duitsland.

Niemand had in aanloop naar de Winterspelen hoge verwachtingen van het jonge Amerikaanse team. De gouden medaille voor het team van de Sovjet-Unie stond als het ware voor de Spelen van start gingen al vast. De lage verwachtingen die men had van de Amerikaanse prestaties hingen natuurlijk samen met de samenstelling van het team, maar ook aan een eerdere ontmoeting tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Drie dagen voordat de Spelen in Lake Placid van start gingen, troffen de twee ijshockeyteams elkaar al tijdens een oefenwedstrijd in Madison Square Garden. De Amerikanen maakten een zwakke indruk en verloren de wedstrijd met 10-3.

Maar toen de Spelen eenmaal van start gingen, snoerde het jonge Amerikaanse ijshockeyteam de criticasters al snel de mond. Het team kwam ongeslagen uit de groepsfase met één gelijkspel en vier overwinningen, het won onder andere ook van Nederland. Maar de Sovjet-Unie was nog steeds de nummer één met vijf overwinningen.

Miracle on Ice

Uiteindelijk troffen de teams van de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie elkaar op 22 februari 1980 in de eerste wedstrijd van de knock-out fase. De nummers 1 en 2 van de medailleronde plaatsten zich voor de finale, de nummers 3 en 4 voor de strijd om de bronzen medaille. Het stadion was volledig uitverkocht en de druk die op de schouders van de jonge Amerikaanse spelers lag, was torenhoog. Voor de wedstrijd probeerde Brooks zijn jonge, onervaren spelers in de kleedkamer moed in te praten. Terwijl het publiek op de tribunes uit volle borst ´God Bless America´ zong, zei Brooks tegen zijn spelers: ´You were born to be a player. You were meant to be here. This moment is yours´.

Met deze peptalk in hun achterhoofd betraden de Amerikaanse spelers de ijsbaan, maar ze begonnen niet goed aan de wedstrijd. Ze kwamen, net als bij de vorige wedstrijd tegen de Sovjet-Unie, al snel op achterstand, maar wisten die tot twee keer toe goed te maken. Het eerste deel van de wedstrijd eindigde in 2-2. In het tweede deel maakte de coach van de Sovjets, Viktor Tikhonov, een besluit dat beide teams verraste. Hij besloot doelman Tretiak, destijds de beste ter wereld, te vervangen voor de tweede doelman Vladimir Myshkin. Later noemde Tikhonov dit de grootste fout uit zijn carrière. In het tweede deel van de wedstrijd had dit echter nog geen negatieve gevolgen, de Sovjets leidden aan het einde van het tweede deel met 3-2.

Het derde en laatste deel van de wedstrijd was aangebroken. De Amerikanen hadden nog twintig minuten de tijd om hun achterstand om te zetten in een voorsprong. Ze lieten zich niet ontmoedigen door de achterstand en bleven hun spel spelen. Na negen minuten wisten de Amerikanen 3-3 te maken en kort daarna liet Myshkin ook de 4-3 door. Uit het niets stond het jonge Amerikaanse team voor tegen het sterrenteam van de Sovjet-Unie. Met nog een paar seconden te gaan begon het publiek af te tellen. De commentatoren wisten niet wat ze meemaakten, commentator Al Michaels riep in de laatste seconden: ´Do you believe in miracles? Yes!´

Iconische winst

Het laatste fluitsignaal klonk en de Amerikanen hadden gewonnen. Alle Amerikaanse spelers renden euforisch het ijs op en de Sovjets bleven ontdaan achter. De gouden medaille hadden de Amerikanen echter nog niet, die wonnen ze later pas tijdens de kampioenswedstrijd tegen Finland. De Sovjets wonnen zilver, maar ze baalden zo erg van hun verlies tegen de Amerikanen dat ze hun namen niet in de medaille lieten zetten, wat wel gebruikelijk was. Ondanks het verlies bleef het team van de Sovjet-Unie gedurende de jaren ´80 een grootmacht in het ijshockey.

Het jonge Amerikaanse team wist van de Sovjets te winnen door een passtechniek toe te passen die door de Sovjet-Unie zelf was ontwikkeld. Het doel was om de Sovjets zo veel mogelijk van hun stuk te brengen, en dat was gelukt. Het was een fantastische sportieve overwinning, maar de Amerikanen zagen het ook als een ideologische winst ten tijde van de Koude Oorlog. Het was voor hen destijds van net zo´n grote waarde als de eerste maanlanding en de ´Berlin Airlift´. De Amerikanen werden geconfronteerd met een grote recessie en de gijzelingcrisis in Iran en hadden een grote behoefte aan een overwinning en iets dat ze konden vieren. Het ijshockeyteam van Brooks had ze dit gegeven.  

Impact op de sportwereld

Het Miracle on Ice wordt gezien als één van de meest iconische momenten in de geschiedenis van de Olympische Spelen en de Amerikaanse sport. Het werd in 1999 door Sports Illustrated zelfs uitgeroepen tot het beste sportmoment van de 20e eeuw. In 2004 werd het Miracle on Ice verfilmd door Walt Disney. De film kreeg de naam Miracle, met in de hoofdrol Kurt Russell als Herb Brooks.

Bronnen:

• Nytimes.com: Soviet Amateur Athlete: A Real Pro
• Nytimes.com: A Reporter Remembers the Miracle on Ice 40 Years Later
• History.com: U.S. hockey team beats the Soviets in the "Miracle on Ice"
• Olympic.org: Snapped: the moment that proved miracles do happen
• Espn.com: College kids perform Olympic miracle
• Sports Illustrated: A Reminder Of What We Can Be
• Wayne R. Coffey: The Boys of Winter: The Untold Story of a Coach, a Dream, and the 1980 U.S. Olympic Hockey Team

Afbeeldingen:

• De wedstrijd tussen de Amerikanen en de Sovjet-Unie op 22 september 1980. Door Henry Zbyszynski, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=36046970
• De cover van de Sports Illustrated, de Amerikanen vieren hun winst. By Source, Fair use, https://en.wikipedia.org/w/index.php?curid=25356046