Walter Gropius: grondlegger van het Bauhaus

Ondanks zijn korte bestaan, drukte het Bauhaus zijn stempel op de kunst en architectuur van de twintigste eeuw. Dit was voor een belangrijk deel te danken aan de leraren en studenten van de opleiding, die hun ideeën nog jaren na het sluiten van het instituut in de praktijk bleven brengen. Hoewel veel grote namen uit beide disciplines bij het Bauhaus betrokken waren, is Walter Gropius misschien wel de belangrijkste van hen. Als stichter van de opleiding bracht hij de bal immers aan het rollen.

In de voetsporen van zijn vader

Walter Adolf George Gropius werd op 18 mei 1883 geboren in Berlijn. Als zoon van een architect besloot hij in de voetsporen van zijn vader te treden en de architectenopleiding te volgen. Nog voordat hij zin studie had afgerond ontwierp hij in 1906 al zijn eerste gebouw: een woning voor landarbeiders in Pommeren. Eenmaal afgestudeerd reisde Gropius een jaar lang een rond door Europa, voordat hij in 1907 aan de slag ging in het kantoor van de architect Peter Behrens in Berlijn.

De architect die niet kon tekenen

Gropius bleek al snel een begaafd architect. In 1910 opende hij zijn eigen bureau, waarin hij zijn vooruitstrevende ideeën in de praktijk kon brengen. Gropius was een voorstander van het werken met moderne bouwmaterialen zoals staal, glas en kunststof. Zijn gebouwen moesten daarnaast niet alleen mooi, maar ook praktisch zijn. Gropius werd zijn hele loopbaan echter door één ding gehinderd: hij kon niet tekenen. Tijdens zijn studiejaren had hij daarom een assistent ingehuurd om zijn huiswerkopdrachten voor hem uit te tekenen. In zijn latere loopbaan riep hij regelmatig de hulp van collega’s in om zijn ideeën op papier te zetten.

Naar het front

In 1914 zette de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog een tijdelijke rem op Gropius’ carrière. De architect diende in het Duitse leger vier jaar aan het Westfront, waar hij meerdere malen gewond raakte. Vanwege zijn moed ontving Gropius tweemaal het IJzeren Kruis.

Ongelukkig in de liefde

Tijdens een verlof in 1915 trouwde hij met Alma Mahler, een 36-jarige componiste die bekendstond om haar schoonheid. Gropius had haar in 1910 ontmoet in een kuuroord. De architect viel direct voor de charmes van Mahler en begon een verhouding met de toen nog getrouwde componiste. Na de dood van Mahlers echtgenoot, stond niets een echtverbintenis meer in de weg. Het werd echter geen gelukkig huwelijk. Terwijl Gropius in de loopgraven vocht, verlangde zijn vrouw naar mannelijk gezelschap. Daarom begon ze een verhouding met de auteur Franz Werfel. Toen Gropius dit ontdekte, scheidde hij in 1920 van zijn vrouw. Ook de twee kinderen van het echtpaar wachtte een tragisch lot: hun zoon Martin overleed tien maanden na zijn geboorte aan een waterhoofd en hun dochter Manon stierf in 1935 op 19-jarige leeftijd aan polio.

Alma Mahler Bauhaus

Hoofd van het Bauhaus

Nadat in november 1918 de wapenstilstand werd gesloten, pakte Gropius zijn carrière weer op. In april 1919 werd de architect benoemd tot hoofd van Großherzoglich-Sächsische Hochschule für Bildende Kunst en de Grossherzoglich-Sächsische Kunstgewerbeschule, beide gevestigd in Weimar. Gropius voegde beide instituten samen tot het Staatliches Bauhaus Weimar, dat al gauw als het Bauhaus bekend kwam te staan. In deze nieuwe opleiding kwamen kunst, architectuur en nijverheid bijeen. In de hoop de kloof tussen kunstenaars en ambachtslieden te overbruggen, liet Gropius zijn studenten ook praktische vakken volgen. Het brede curriculum bood daarnaast veel ruimte voor zelfontplooiing.

Vluchten voor de Nazi’s

Vanwege weerstand van conservatieve elementen in Weimar, verhuisde het Bauhaus in 1925 naar Dessau. De opleiding nam haar intrek in een gebouw dat Gropius zelf had ontworpen, geheel in eigen stijl met strakke lijnen, witte muren en horizontale ramen. In 1928 trad Gropius terug als hoofd van het Bauhaus, om weer als architect aan de slag te gaan. Hij ondervond echter steeds meer hinder van de opkomende NSDAP. De Nazi’s zagen niets in de moderne stijl van het Bauhaus en dwongen na hun machtsovername in 1933 het instituut al snel om zijn deuren te sluiten. Om aan het toenemende repressieve klimaat te ontsnappen, vluchtte Gropius in 1934 in het geheim via Italië naar Engeland.

Nichtje geadopteerd

De architect ondernam deze vlucht niet alleen. Gropius was in 1923 namelijk hertrouwd met Ilse ‘Ise’ Frank. Hoewel het paar kinderloos bleef, breidde hun gezin zich in 1935 toch uit. Toen overleed namelijk de zus van Ise, die haar negenjarige dochter Ati achterliet. Gropius en zijn vrouw besloten daarop hun wees geworden nichtje te adopteren en op te voeden als hun eigen kind.

Gedachtegoed leeft voort

In 1937 vertrok Gropius met zijn gezin naar de Verenigde Staten, waar hij les ging geven aan de universiteit van Harvard. Mede hierdoor verzekerde hij zich ervan dat de ideeën van het Bauhaus niet verloren gingen. Samen met zes van zijn voormalige studenten richtte hij in 1946 The Architects Collaborative op, dat een van de meest gerespecteerde architectenbureaus ter wereld werd. In 1952 ging Gropius met pensioen. Hij overleed in 1969 op 86-jarige leeftijd in Boston. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als een van de invloedrijkste figuren in de geschiedenis van de architectuur.