17 april 1987 Voltooiing Deltawerken

Op 17 april 1987 is de Philipsdam af, daarmee is de bouw van de Deltawerken voltooid. De Philipsdam loopt van de Grevelingendam tot aan het Zeeuwse Sint Philipsland. Het Deltaplan werd tot uitvoering gebracht nadat bij de Watersnoodramp van 1953 in de Nederlandse kustprovincies 1836 mensen om het leven kwamen. De American Society of Civil Engineers riepen de Deltawerken uit tot één van de zeven moderne wereldwonderen.

Nederlandse overstromingen

Johan van Veen, de bedenker van de Deltawerken, had al voor de ramp in 1953 zijn Deltaplan ontwikkeld. Nederland kent namelijk een rijke historie aan watersnoodrampen. Door de eeuwen heen hebben met name de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden het regelmatig zwaar te verduren gehad. De dreiging van het water kwam niet alleen vanuit de Noordzee en Waddenzee, ook het Nederlandse binnenland had te maken met overstromingen. Dit kwam mede doordat grote hoeveelheden smeltwater uit andere delen van Europa konden zorgen dat rivieren buiten hun oevers traden.

De Deltawerken

De Deltawerken zijn een waterbouwkundig systeem bestaande uit acht bouwwerken die in de provincies Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant het water in en rondom de provincies reguleert. De in 1987 afgeronde Philipsdam is onderdeel van de Stormvloedkering Oosterschelde. Het complexe systeem van dammen, bruggen, sluizen en  andere werken heeft ervoor gezorgd dat grote delen van Nederland die onder NAP liggen, veilig voor het water zijn. De Deltawerken zijn een staaltje toonaangevende infrastructuur in het internationale watermanagement-circuit.

In eerste instantie maakte de Philipsdam geen deel uit van de plannen, maar werd in de jaren 70 toch toegevoegd aan de plannen. In 1974 werd besloten dat de Oosterschelde niet afgesloten zou worden met een dichte dam, maar met een stormvloedkering die onder normale omstandigheden water door zou laten en alleen bij stormvloed dicht zou gaan. Dat betekende wel dat er een aantal delen van het originele Deltaplan aangepast moesten worden. 

Het halfopen blijven van de Oosterschelde had namelijk grote gevolgen voor de rest van de plannen en tegelijk zouden de gewenste effecten van die halfopen dam relatief klein blijven, als er niets extra’s gedaan werd. Want de plannen voor de nieuwe dam in de Oosterschelde zouden er da wel voor zorgen de eb en vloed door de Oosterschelde bleven stromen, die stroming zou flink afnemen. Zo veel dat de positieve effecten voor het milieu en de visserij erg beperkt bleven. 

Tegelijk zou datzelfde getij juist meer problemen met zich meebrengen verder landinwaarts. Langs de oevers van de meer landinwaarts gelegen wateren van het Volkerak en Hollands Diep zouden de zeestromingen juist weer meer nadelige effecten hebben. Al was het maar omdat er inmiddels een afspraak met België was dat er een vaarroute zonder getijdestromingen van Rotterdam naar Antwerpen zou komen. Die zou deels via die wateren lopen. En dus werden er plannen gemaakt voor een compartimenteringsdam die het getijdewater van de Oosterschelde zou moeten scheiden van de meer landinwaarts gelegen zeearmen. Zo’n dam zou de getijdestroming op de geplande vaarroute naar Antwerpen tegenhouden, terwijl de stroming op de Oosterschelde sterk genoeg bleef om goed te zijn voor de visserij en de natuur. 

Toch niet voltooid?

Met de opening van de Philipsdam waren de Deltawerken voltooid. Voor eventjes. Terwijl de laatste hand werd gelegd aan de dam, werd duidelijk dat men verder naar het noorden, in Zuid-Holland een probleem had. De kades en dijken langs veel Zuid-Hollandse rivieren voldeden niet meer aan de eisen die volgens het Deltaplan aan de dijken gesteld werden. Maar de dijken verhogen ging niet zomaar. Het ging namelijk om kades en dijken in dichtbebouwd gebied, waaronder de havens en het centrum van Rotterdam. In 1988, een jaar na de voltooing van de Philipsdam, werd besloten om toch nog een nieuw Deltawerk te bouwen: in de Nieuwe Waterweg moest een beweegbare dam komen, zodat de haven van Rotterdam bereikbaar bleef, terwijl Zuid-Holland bij hoogwater droge voeten zou houden. Die stormvloedkering, de Maeslantkering, werd in 1997 voltooid. 

Bijzondere sluis

Na heel wat onderzoek bleek dat een dam die Philipsland naar de Grevelingendam zou lopen, de beste keuze te zijn en in 1976 werd er gestart met de bouw. Het werd het zoveelste unieke project voor Rijkswaterstaat dat met de bouw van de Deltawerken gemoeid was. De basis van de dam werd net zoals eerdere dammen van de Deltawerken met een kabelbaan gelegd. Vanuit die kabelbaan werden grote betonblokken in het water gestort. Maar wat uniek was, was dat die ruwe dam daarna met zand gesloten werd. Dat was nog nooit gedaan in water met de diepte van de Krammer. Ook uniek zijn de sluizen die in de dam werden aangelegd, zodat er nog een scheepvaartroute openbleef. Omdat de Philipsdam op de scheiding van zoet en zout water ligt en het zoete water van het Volkerak een belangrijk waterreservoir voor boeren in de omgeving zou worden, ontwikkelde Rijkswaterstaat een systeem waarbij de schutsluizen geen zout water zouden doorlaten. Via een ingewikkeld systeem lukte het om een sluis te ontwikkelen waarbij zoet- en zout water gescheiden worden, zonder dat de hele sluiskolk leeggepompt moest worden. Het gehele complex werd het grootste bouwwerk van beton dat Rijkswaterstaat ooit heeft laten bouwen. 

De zeven wereldwonderen

De American Society of Civil Engineers benoemen ook de kanaaltunnel,  het Empire State Building, het Panamakanaal, de Golden Gate brug, de Itaipu Dam en de CN toren in de Canadese hoofdstad Toronto tot moderne wereldwonderen. Deze lijst van moderne wereldwonderen staat echter wel ter discussie en experts komen niet tot overeenstemming met elkaar. De meningen over welke moderne bouwwerken behoren tot de wereldwonderen blijven -niet geheel verrassend- zeer verdeeld.