9 misverstanden over Vikingen

Bij Vikingen denkt men vaak aan woeste Noormannen die plunderend door Europa gingen. Er zijn door de eeuwen heen vele historische misverstanden ontstaan over de Vikingen. Hier volgen negen misverstanden die je waarschijnlijk nog niet wist:

Gehoornde helmen

Het idee van de Vikingen met hoorns op hun helmen ontstond voor het eerst toen de schrijvers in de klassieke oudheid de Germaanse volkeren beschreven. De Grieken en Romeinen vonden de vechtlustigheid van de Vikingen prachtig en waren enorm onder de indruk van de noordelijke stammen. De Griekse historicus Plutarchus schreef dat zowel de Germaanse als de Keltische stammen de strijd aangingen met allerlei versiersels op hun helmen. Volgens hem waren dat niet alleen hoorns, maar ook vleugels en geweien. Archeologische vondsten uit Duitsland en Scandinavië bevestigen dit, maar de laatste vondsten dateren uit de 7e eeuw, ruim een eeuw voordat de Vikingen naar Europa voeren.

Er zijn geen bewijzen gevonden dat Vikingen gehoornde helmen in de strijd droegen.

Vikingen vochten vaak vanuit een smal schip en op land vochten ze schouder aan schouder, waarbij hoorns in de weg zouden zitten.

Vikingen waren geen volk

Vaak wordt de term ‘viking’ gebruikt om de noordse volken aan te duiden. Maar dat klopt niet. In wat nu Scandinavië is, woonden toen al veel verschillende volkeren die werden bestuurd door verschillende leiders. Zij zouden zichzelf ook verschillend van elkaar hebben gezien.

Hedendaagse schrijvers gebruiken de term ‘Viking’ daarom niet om over een groep te spreken. In plaats daarvan verwijzen zij naar Noordse volken.

Toch is de term ‘Viking’ niet een later verzinsel. De term werd wel degenlijk gebruikt, maar dan specifiek voor de genen die op zee oorlog voerden, of kusten afstroopten op zoek naar rijkdom. Viking betekende ongeveer iets als ‘krijger op zee’.

Dat de term Viking dus niet naar een volk verwijst, maar meer naar een status, ontkracht meteen een ander hardnekkig misverstand: dat de Vikingen allemaal uit Noorwegen kwamen. Viking zijn had helemaal niet zoveel te maken met iemands afkomst. Wel kwamen de meesten uit de Scandinavische landen die tegenwoordig bekend staan als Denemarken, Noorwegen en Zweden. Maar tijdens hun lange reizen had in theorie iedereen zich bij hen aan kunnen sluiten en daarmee ‘Viking’ kunnen worden.

‘Vikingen werden met schip en al gecremeerd’

Het is een bekend plaatje: een rijke Viking wordt na zijn overlijden op een schip opgebaard, vergezeld van belangrijke voorwerpen, zoals zijn wapenrusting. Het schip wordt van de wal af geduwd en met een brandende pijl in brand geschoten. Maar voor zover bekend is, gebeurde dit bijna nooit. In de voorchristelijke periode konden doden gecremeerd of begraven worden met grafgiften zoals wapens, sieraden en gereedschappen. Alleen als je buitengewoon rijk en belangrijk was zou je in een schip begraven kunnen worden. Inderdaad: begraven. Archeologen hebben namelijk meerdere graven teruggevonden van waarschijnlijk rijke personen die met schip en al in een grafheuvel zijn geplaatst. .

Het enige en belangrijkste bewijs voor de Noren die hun doden op schepen cremeerde is een verslag van de 10e-eeuwse Arabische diplomaat Ibn Fadlan. Hij zou getuige zijn geweest van een begrafenis van een ‘Rus’. Maar zelfs met dit bewijs is deze stelling over Vikingen niet vast te stellen, de etnische achtergrond van de ‘Rus’ wordt namelijk betwist.

‘Alle Vikingen waren mannelijk’

Hoewel het waar is dat de meerderheid van de personen die als Viking meeging op reis, mannelijk was, was er toch een klein percentage vrouwelijk. Deze vrouwelijke krijgers hadden zelfs een speciale naam: schildmaagden of "Skjaldmær" in het oud-Noors. Hoewel het waarschijnlijk is dat zulke schildmaagden daadwerkelijk hebben meegevochten, zijn de meeste verhalen over hen wel op legendes gebaseerd.

Met overvallen verdienden de Vikingen hun brood

Hoewel de Vikingen in eerste instantie meegingen op reis om snel geld te verdienen, leidden de plundertochten al snel tot een meer vredelievende manier van handelen. Op veel plekken vestigden vikingen zich permanent, stichtten gemeenschappen en dreven handel. Tegen het einde van het Vikingtijdperk reikte de Vikinghandel van het hoge noorden tot zo ver naar het zuiden als Jeruzalem en raakte alle punten daartussenin. In dezelfde tijd vestigden Scandinaviërs zich in veel Europese landen, namen Normandië in Frankrijk over, grote steden in Ierland en Engeland, Kiev in Rusland en stichtten IJsland en Groenland.

Afbeelding van adriankirby

Vikingen waren barbaren

De Vikingen worden vaak afgebeeld als bloeddorstige barbaren die alleen proberen te doden en te vernietigen. Hoewel de Viking-invallen inderdaad erg gewelddadig waren, is het niet al te onbelangrijk om te onthouden dat dit naar onze maatstaven sowieso een gewelddadige tijd was.

Het lijkt erop dat de Vikingen graag voorwerpen van religieuze waarde vernietigden, zoals christelijke kloosters en heilige plaatsen. Bij zulke overvallen werden ook veel priesters gedood, wat de Vikingen in de christelijke delen van Europa een gehate reputatieopleverde. De Vikingen genoten waarschijnlijk van de reputatie die ze hadden, mensen waren zo bang voor de Vikingen dat ze vaak uit hun steden vluchtten in plaats van ze te verdedigen als ze een Vikingschip zagen aankomen.

De Vikingen waren reuzen

De Vikingen waren maar 8-10cm korter dan dat wij nu zijn. Uit skeletten die de archeologen hebben gevonden, blijkt dat de mannen ongeveer 172 cm lang waren en de vrouwen ongeveer 160 cm lang. En dat was voor die tijd eigenlijk best gemiddeld.

Viking vrouwen hadden geen rechten

Geschreven bronnen stellen dat Viking vrouwen onafhankelijk waren en meer rechten en vrijheden hadden dan welke vrouw dan ook ergens anders in de Vikingtijd. De Vikingvrouwen hadden het recht om te scheiden als de man gewelddadig tegen haar werd en hadden ook het recht om te hertrouwen.

Naast deze bijzondere rechten ten opzichte van andere vrouwen in de Vikingtijd, hadden Viking vrouwen ook nog de vrijheid om rijk en machtig te worden. Vrouwen speelden en belangrijke rol in de Viking-samenleving. Ze waren bewakers van de sleutels van zowel bezit als rijkdom, vooral wanneer hun mannen in het buitenland waren. Er zijn aanwijzingen dat sommigen ook werden opgeleid tot militaire leiders, met schildmaagden die in de hele mythologie worden beschreven. Vrouwen werden in hoog aanzien gehouden, dat blijkt ook uit het feit dat archeologen de resten van vrouwen in scheepsgraven hebben teruggevonden. Waaronder in het beroemde Oseberg-schip.

Afbeelding van Valerii Iavtushenko via Pixabay

De Vikingen gebruikten alleen primitieve wapens

Als er een misverstand is over Vikingen die al helemaal niet klopt is het deze wel. De Vikingen waren namelijk fantastische smeden. Hoewel de Vikingen vaak worden afgebeeld met primitieve wapens zoals bijlen en speren, is niets minder waar. De Vikingen waren kundige metaalbewerkers en stonden bijvoorbeeld bekend om hun hoge kwaliteit wapens.

De Vikingen gebruikten een methode genaamd patroonlassen, waardoor zij zwaarden konden maken die extreem scherp en flexibel waren. Het zeldzaamste wapen wat gemaakt is door de Vikingen is het zwaard ‘Ulfberht’. Dit zwaard was van zo’n hoge kwaliteit dat vrijwel alle andere pogingen om een replica te maken mislukten.