Aanslag op Keizerin Elisabeth ‘Sissi’ van Oostenrijk

Om te ontkomen aan haar ongelukkige leven aan het Oostenrijkse hof vlucht keizerin Sissi regelmatig naar Zwitserland. Ze houdt niet van grote entourages en reist daarom het liefst incognito en zonder beveiliging. Op 10 september 1898 lekt haar identiteit echter uit en pleegt een Italiaanse anarchist een aanslag op haar leven.

Elisabeth werd geboren op 24 december 1837 als de tweede dochter van hertog Maximiliaan Jozef in Beieren. Al op jonge leeftijd kreeg ze de bijnaam Sisi, die ze zelf leuker vond dan Elisabeth. Toen ze vijftien jaar oud was ontmoette ze haar neef, keizer Frans Jozef I van Oostenrijk, die meteen verliefd op haar werd.

Keizerin Elisabeth

Eén jaar later, op 24 april 1854, traden de twee in het huwelijk en werd Sisi keizerin van Oostenrijk. Desalniettemin bleef ze altijd een buitenstaander aan het Weense hof, met name omdat ze een hekel had aan de strenge hofetiquette. In 1889 doodde haar zoon Rudolf zijn geliefde barones Maria van Vetsera en pleegde hij vervolgens zelfmoord, een klap die Sissi nooit te boven zou komen. Ze was daarna regelmatig diep ongelukkig en veel mensen in haar omgeving vreesden dat ze suïcidaal was.

Reizen van Sissi

Op latere leeftijd probeerde Sisi steeds vaker te ontkomen aan het hof, onder andere door reisjes naar Zwitserland. Zo ook in augustus 1898, toen de inmiddels 60-jarige keizerin een bezoek bracht aan het hotel Beau-Rivage te Genève. Eigenlijk wilde Sissi incognito reizen, maar de hoteleigenaar had haar herkend en de volgende dag stond haar bezoek uitgebreid in het lokale dagblad. Dit krantenbericht werd onder andere gelezen door de Italiaanse anarchist Luigi Lucheni.

Aanslag op Sissi

De volgende ochtend, op 10 september 1898, liep Elisabeth naar de haven, waar ze op de boot richting Montreux zou stappen. Terwijl ze over de boulevard wandelde, werd ze echter besprongen door Lucheni, die haar met een harde duw omver wierp. Na de aanslag stond Sissi verdwaasd weer op, bedankte in het Duits, Engels en Frans de omstanders die haar geholpen hadden, verzekerde hen dat ze niets mankeerde en liep vervolgens verder richting de boot. Toen haar hofdame zich afvroeg wat de bedoeling van de man was, opperde Sisi dat hij waarschijnlijk gewoon haar horloge wilde stelen.

keizerin elizabeth sissi

Anarchist Luigi Lucheni

Vlak nadat de keizerin aan boord was gekomen zakte ze echter in elkaar en verloor het bewustzijn. Aanvankelijk dachten de omstanders dat ze flauwgevallen was vanwege de hitte, maar toen ze haar korset openden om haar wat lucht te geven, zagen zij een kleine bloedvlek en een gaatje in haar hemd. Lucheni bleek Sisi niet alleen omver geduwd te hebben, maar hij had haar ook met een geslepen vijl recht in haar hart gestoken. Dat ze niets gemerkt had van de aanslag, kwam vanwege de kleine wond en het strakke korset dat ze aanhad. Pas na enkele minuten was er zoveel bloed in haar hartzakje gestroomd dat ze een hartstilstand kreeg. De boot keerde in allerijl terug naar de haven, maar het mocht niet meer baten.

Keizerin Sissi was niet het enige slachtoffer van een aanslag in deze tijd. Politici en staatslieden in Europa en de VS waren hun leven niet zeker. Er ontploften tientallen bommen, op straat, in restaurants, tijdens parlementsbijeenkomsten… het geweld voedde bij het grote publiek een panische angst voor een ondergronds en wijdvertakt netwerk van anarchisten. Wat deed de overheid? Ivo van de Wijdeven sprak voor Geschiedenis Magazine 5 van 2023 met historicus Wouter Klem, die in zeven landen in de archieven dook om dat uit te zoeken.

Bestel

Franse prins Henri van Orléan

De dader, de Italiaanse anarchist Luigi Lucheni, werd nog diezelfde dag gearresteerd. Hij was uiterst trots op zijn daad en benadrukte tijdens zijn verhoor dat hij alles alleen had gedaan, en dat hem dus ook alle ‘roem’ toekwam. Volgens Lucheni was zijn oorspronkelijke doel de Franse prins Henri van Orléans om te leggen. Maar toen hij hem niet kon bereiken, koos hij na het lezen van de krant een nieuw doelwit: Sissi.

Rechtzaak Luigi Lucheni

Tijdens zijn rechtszaak verklaarde hij nogmaals uiterst tevreden te zijn over zijn daad. Op de vraag waarom hij zo nodig een hooggeplaatst persoon moest vermoorden, antwoordde hij “Een Lucheni doodt een keizerin, nooit een wasvrouw’. Luigi Lucheni werd uiteindelijk veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. In 1910, toen hij ruim elf jaar opgesloten had gezeten, pleegde hij zelfmoord door zich op te hangen aan zijn riem.