Beleg van Alkmaar

Alkmaars Ontzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog

Op 8 oktober 1573 vond het Alkmaars Ontzet plaats. Sinds 21 augustus van dat jaar werd de stad belegerd door de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Op 8 oktober werden de dijken rondom Alkmaar echter doorgestoken en moest het Spaanse leger het beleg opgeven. Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werd.

Tachtigjarige Oorlog

Vanaf 12 april 1573 werd er in Alkmaar besloten het vuilnis niet meer te verpachten. Men wilde het gaan gebruiken voor de bouw van vestingwerken rondom de stad. Deze vestingwerken waren echter nog niet af. Dat was het moment dat de Spanjaarden onder leiding van Don Frederik, de zoon van de Hertog van Alva, toesloegen. Op 21 augustus werd Alkmaar omsingeld en op 23 augustus werd de stad belegerd door de Spanjaarden.

Beleg van Alkmaar

Vlak voor het beleg begon, was er nog veel verdeeldheid onder de inwoners van Alkmaar. Sommigen wilden zich aansluiten bij de Opstand van Willem van Oranje, anderen wilden zich liever schikken naar de Spaanse koning Filips II. Nauwelijks een maand voordat de Spanjaarden de stad insloten, had het stadsbestuur toch maar een leger Geuzen toestemming gegeven om de stad binnen te trekken. Precies op tijd, want die troepen bleken een waardevolle aanvulling op het garnizoen in de stad.

Op 23 augustus vroeg het stadsbestuur andere Hollandse steden om hulp. Ook verzochten zij om de dijken door te steken om zo de Spanjaarden op afstand te houden. Die verzoeken werden op een bijzondere manier de stad uit gesmokkeld. Stadstimmerman Van der Mey werd op pad gestuurd met een uitgeholde stok, waarin de brieven waren verstopt. Het gat waarin de brieven zaten was vervolgens weer afgedicht met hout en afgewerkt. Van der Mey wist met succes door de vijandelijke linies heen te komen en de brieven te bezorgen.

Tijdens de insluiting werd er enkele keren gevochten, maar op 18 september gingen de Spanjaarden echt over tot de aanval. Eerst bombardeerden ze de zwakste plekken van de stadsmuur en bestormden vervolgens de kapotgeschoten delen van de wallen. De Alkmaarders verzetten zich uit alle macht en waren zodoende in staat om het Spaanse leger buiten de stad te houden door hete teer en brandende takken te gebruiken. Het Spaanse leger verloor in deze bestorming naar schatting zo'n vijfhonderd man. 

Alkmaarse Kenau?

In de strijd om de muren vochten ook veel vrouwen mee. Een van die vrouwen zou Trijn Rembrands zijn geweest. Als zestienjarige meisje zou zij "als een man naast velen gestreden" hebben op de muren en zo bekend zijn geworden als de 'Alkmaarse Kenau', een vergelijking met Kenau Simonsdochter Hasselaer die een heldenstatus verwierf tijdens het Beleg van Haarlem. Echter veel historici twijfelen aan de authenticiteit van dat verhaal. Trijn Rembrands wordt namelijk pas in 1661 genoemd in de archieven. Wel zou het kunnen dat haar personage is afgeleid van ene Catharina Remme, die in de periode van de belegering ongeveer zestien geweest zou zijn. 


Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!


'Bij Alkmaar begint de Victorie!'

Aan het verzoek om de dijken door te steken werd op 23 september eindelijk voldaan door de Geuzen in opdracht van Willem van Oranje. Hierdoor kwam de omgeving van Alkmaar onder water te staan. Er ontstond een grote modderpoel om de stad heen. Dit maakte het voor Don Frederik en de Spanjaarden steeds moeilijker om het beleg vol te houden. Na de afgeslagen aanval op de muren was het met de moraal onder de Spaanse troepen niet al te best gesteld en de modder deed elke hoop op een snelle overwinning zonder grote verliezen in rook opgaan. Met de koude herfst en winter in aantocht, besloot Don Frederik zich terug te trekken met zijn leger. Op 8 oktober waren alle Spanjaarden vertrokken.

Het beleg van Alkmaar was een afgang voor het Spaanse leger, die nog groter werd nadat enkele dagen later ook de Spaanse vloot op de Zuiderzee een pijnlijke nederlaag opliep. Dit was een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog. Zo ontstond de kreet 'Bij Alkmaar begint de Victorie!'

Leestip:

Beleg van AlkmaarSpaanse ooggetuigen over het beleg van Haarlem (1572-1573)
Inleiding en vertaling: Barbara Kooij
ISBN: 9789087047467
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €29,–

Bestel Spaanse ooggetuigen over het beleg van Haarlem

 

Afbeelding: 

Het beleg van Alkmaar [Public domain], via Wikimedia Commons

Bronnen


Ook interessant: 

Rubrieken: 

Landen: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

Saga vikingen

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.