Boze boeren in Den Haag: de boerenprotesten van 1989-1990

Het boerenprotest in Stroe op 22 juni 2022 domineerde het landelijke nieuws. Talloze boerentrekkers op de wegen in het midden van het land zorgden voor grote files op de Nederlandse snelweg. Zo’n dertig jaar eerder lieten boze boeren zich echter ook al gelden in het hart van de Randstad. Wat is het verhaal van de boerenprotesten van 1989-1990?

Om de protesten van 1989-1990 te begrijpen, is het van belang een korte blik te werpen op de geschiedenis van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie. Dit samenwerkingsverband tussen Europese landen werd in 1962 gelanceerd. Omdat het GLB voorrang gaf aan de levensstandaard van boeren en de stabiliteit van de Europese voedselvoorziening, kozen zowel de Nederlandse als de Europese regering ervoor de agrarische sector te ondersteunen via minimumprijzen en het opkopen van productieoverschotten. De welvaart van boeren in de Europese Unie werd op deze wijze gegarandeerd door de overheid.

Dit beleid had echter ook een schaduwzijde. Omdat de hoge prijzen van landbouwproducten afhankelijk waren van het opkopen van productieoverschotten, leidde het Europese landbouwbeleid vanaf de jaren ‘80 tot onhoudbare overheidsuitgaven. De regeringen in Den Haag en Brussel besloten daarom de overheidssteun aan de agrarische sector terug te schroeven. De prijzen van landbouwproducten als zuivel en graan daalden hierdoor aanzienlijk.

Trekkers togen naar Den Haag

Dit nieuwe overheidsbeleid leidde tot grootschalige protestacties onder de Nederlandse boeren. De demonstranten zetten daarbij vaak hun trekker in als machtsmiddel. Zo blokkeerde een konvooi van trekkers op 1 maart 1989 de Haagse onderkomens van het Ministerie van Landbouw en de nabijgelegen Sociaal-Economische Raad (SER). Hiernaast drongen de demonstrerende boeren binnen in het pand van de SER, en werd het interieur bestrooid met erwten. Tot slot werd buiten het complex een vuurtje gestookt.

De eisen van de boeren waren helder. Zo tekende het Reformatorisch Dagblad uit de mond van een protestleider op dat de agrarisch ondernemers “drie eisen” hadden in hun minimumpakket: “geen verdere prijsdalingen van [landbouwproducten], een nationaal stimuleringsplan voor de akkerbouw en redelijke milieumaatregelen.” Ging de overheid hier niet mee akkoord, dan had de protestbeweging geen andere keus dan door te gaan met demonstreren. De overheid, op haar beurt, weigerde de eisen van de boeren in te willigen.

Toen een D66-Kamerlid in februari 1990 een motie wilde indienen om de dalende graanprijzen tegen te gaan, toogden zo’n 600 agrariërs andermaal naar Den Haag. Eenmaal aangekomen in de Residentie, trokken de geagiteerde agrarisch ondernemers naar het Binnenhof, waar zij het centrum van de Nederlandse politiek met hun trekkers blokkeerden.

Boeren blokkeren de bank

Een maand later lieten de boeren andermaal van zich horen. In maart 1990 vertrok de trekkeroptocht van de boeren naar Utrecht, waar zij de toegang tot het hoofdkantoor van de Rabobank versperde. Omdat de Rabobank van oudsher een relatief groot klantenbestand heeft in de agrarische sector, eisten de boze boeren de aandacht en financiële steun van de bankmedewerkers op. Om de onrust te bezweren, sprak hoofddirecteur Wijffels met de verzamelde demonstranten. Alhoewel Wijffels zijn sympathie voor de boerenzaak uitsprak, bleek hij niet bereid een financiële toezegging te doen. 

Ondanks de landelijke media-aandacht voor de boerenprotesten, lukte het de boeren aldus niet om de hervormingen van het landbouwbeleid tegen te gaan. De prijsverhogingen waarvoor actie werd gevoerd, kwamen niet tot stand. Ook werd de overheidssteun zoals deze sinds 1962 decennialang aan de agrarische sector werd verleend, niet in ere hersteld. Het politieke succes van de boerenprotesten van 1989-1990 was, met andere woorden, beperkt. Of de protesten van oktober 2019 in politiek opzicht meer effect zullen hebben, zal moeten blijken.

Leestip:

Boeren aan de macht? – Boerenemancipatie en machtsverhoudingen op het Gelderse platteland, 1880-1930
Auteur: Piet van Cruyningen
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087042028
Winkelprijs: €30,–

Bestel Boeren aan de macht?

Bronnen:

• ‘Gebouwen bezet door boze boeren’, in Reformatorisch Dagblad, 1 maart 1989.
• ‘Boeren blokkeren centrum Den Haag’, in Reformatorisch Dagblad, 20 februari 1990.
• IsGeschiedenis. "Boeren blokkeren de bank".
• NOS. 'Boeren moeten boos zijn op boerenorganisaties, supermarkten en Rabobank'.
• European Commission. "The common agricultural policy at a glance".

Afbeeldingen:

• Demonstrerende boeren bezetten Den Haag met hun trekkers in maart 1989. Bron: Rob Croes / Anefo [CC0] via Wikimedia.
• In 1989 bezetten de protesterende agrariërs het Ministerie van Landbouw. Bron - Rob Croes / Anefo [CC0] via Wikimedia.
• De protesten van 1989-1990 richttenzich vooral op het Europese en Nederlandse overheidssteun aan de agrarische sector. Bron - Rob Croes / Anefo [CC0] via Wikimedia.