De Eerste Vrije Statenvergadering in 1572 vormde het begin van Nederland

De Eerste Vrije Statenvergadering vond plaats in juli 1572. De bijeenkomst van gezaghebbende steden vormden tijdens de Opstand een belangrijke aanzet tot het verzet tegen de Spaanse koning. De steden erkenden Willem van Oranje als de werkelijke beschermheer van Holland, Zeeland en Vlaanderen en onderschreven het belang van de vrijheid van godsdienst. Deze aannames lagen aan de basis van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Een bijzondere verzameling van gasten

Bijzondere gasten schoven aan tafel bij de bijeenkomst in het Dordtse Augustijnenklooster. Zo zaten hier de burgemeesters van vooraanstaande Hollandse steden als Alkmaar, Gouda, Enkhuizen, Haarlem en –de belangrijkste van allemaal- Dordrecht. De vergadering kreeg extra glans door de aanwezigheid van Willem II van der Mark, beter bekend als Lumey. Hij was de beruchte voorman van de Watergeuzen die de Opstand inleidden met de inname van Den Briel. Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, mogelijk de bedenker van het Wilhelmus, vertegenwoordigde op de bijeenkomst de belangen van Willem van Oranje.

Organisatie van de Opstand

De heren kwamen tijdens de vergadering tot akkoorden met verstrekkende gevolgen. Zij besloten op de vergadering tot het organiseren en financieren van het verzet van Willem van Oranje. Hoewel zij het gezag van de Spaanse koning Filips IV respecteerden, spraken de Nederlanders zich uit tegen het bewind van de Spaanse afgezant Alva. Zijn troepen moesten worden bestreden. Met het oog op de strijd benoemden de aanwezigen krijgsheer Lumey als ‘overste van Holland’. Met de Statenvergadering gaven de steden een politiek karakter aan de burgerlijke opstand tegen de Spanjaarden.

Belangrijke functies voor het Augustijnenklooster

Het Augustijnenklooster waar de gasten bijeenkwamen zou een blijvende rol spelen in de vorming van Nederland. Willem van Oranje maakte er zijn residentie van en in 1648 zou de kerk het decor vormen voor vredesonderhandelingen tussen Staatse en Spaanse ambassadeurs. De twaalf steden die op de Statenvergadering verschenen, zagen hun emblemen vereeuwigd in de gebrandschilderde ramen van de kerk.