De geschiedenis van Qatar

Ondanks alle commotie over schendingen van mensenrechten, corruptie en arbeidsomstandigheden die duizenden gastarbeiders het leven hebben gekost, vindt het WK voetbal toch plaats in Qatar. Wat is de geschiedenis van het steenrijke oliestaatje waar zo veel om te doen is?

De eerste mensen in Qatar

Qatar is een schierelandje aan het grote Arabisch schiereiland. Ondanks dat er een dor woestijnklimaat heerst, zijn er aanwijzingen dat er al 7500 jaar geleden mensen in het gebied waren. Vlakbij de stad Al Zubarah zijn sporen van menselijke bewoning uit die tijd gevonden. Waarschijnlijk lag het gebied rond de stad al in de bronstijd op belangrijke handelsroutes. Ook in de Grieks-Romeinse tijd bleven deze handelsroutes bestaan.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Qatar in de Middeleeuwen

Vanaf de zevende eeuw nam vanaf het Arabisch schiereiland de invloed van de islam toe. Qatar kwam onder bestuur te staan van de islamitische rijken. De islamitische heersers maakten van het gebied een handelsknooppunt. Dat handelsknooppunt heeft waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld in de verdere verspreiding van de islam. Het gebied was een verzamelplaats voor de islamitische vloten die verder naar het oosten gingen. De drukke handelsroutes hadden grote aantrekkingskracht. In het begin van de zestiende eeuw kwamen de Portugezen aan in het gebied rond de Perzische Golf en begonnen forten te bouwen om hun positie in het gebied te verzekeren. Ze werden al snel gevolgd door de Ottomanen. Die wonnen het al snel van de Portugezen, waardoor Qatar van de zestiende tot de twintigste eeuw onder Ottomaans bestuur viel.

Onder Ottomaans bestuur

Het Ottomaanse bestuur was vooral formeel. De werkelijke macht lag in handen van lokale sjeiks. Onderling raakten deze Sjeiks vaak in conflict. In de achttiende eeuw verhuisden een aantal machtige clans naar het gebied. Sjeiks uit Qatar en Bahrein streden met elkaar om invloed in het gebied. Inzet van de strijd waren met name de steden Doha en Al Zubarah, die zich ontwikkelden tot centra van de politiek, economie en cultuur in het gebied. In deze tijd namen ook de Britten deel aan de strijd. De Britten zagen Qatar als een broeinest van piraterij en schoten Doha in puin als represaille. De rest van de negentiende eeuw zou gekenmerkt worden door felle strijd tussen de sjeiks van Bahrein en Qatar. In de tweede helft van de negentiende eeuw begonnen de Ottomanen hun zeggenschap over het gebied meer kracht bij te zetten. Ottomaanse troepen bezetten het gebied. Aan het begin van de twintigste eeuw begon het Ottomaanse rijk uit elkaar te vallen. Dat had ook zijn weerslag op Qatar.

Onder Brits bestuur

Nadat het Ottomaanse rijk de Eerste Wereldoorlog had verloren, werd Qatar een Brits protectoraat. De macht bleef in de handen van de Sjeiks, maar zij zouden voor hun buitenlandse politiek afhankelijk zijn van Britse toestemming. In 1939 werden de eerste olievelden ontdekt in Qatar. Die konden echter pas na de Tweede Wereldoorlog geëxploiteerd worden. Na de oorlog bleef Qatar een Brits protectoraat. In de jaren 50 begon de olie-industrie zich te ontwikkelen. De parelvisserij, die nog steeds een belangrijke bron van inkomsten was, begon in belang af te nemen.

Qatar wordt onafhankelijk

Na de Tweede Wereldoorlog begon de invloed van Groot Brittannië op de wereldpolitiek af te nemen. Al in de jaren ’40 werden India en Pakistan onafhankelijk. In navolging daarvan begonnen ook de andere Britse protectoraten in de Golfregio aan onafhankelijkheid te werken. Na de onafhankelijkheid van Groot-Brittannië zouden de protectoraten een nieuw verbond van emiraten gaan vormen. Bahrein en Qatar zegden echter al snel hun aandeel in het verbond op. In 1971 werden Bahrein en Qatar onafhankelijke landen, de overige emiraten werden samen de Verenigde Arabische Emiraten.

Na de onafhankelijkheid

Na de onafhankelijkheid kwam de olie-industrie pas echt goed op gang. In 1972 greep Khalifa bin Hamad Al Thani de macht in het land en begon een absolute monarchie, met de Sharia als belangrijkste wet. Hij nationaliseerde de olie-industrie, waardoor het land snel veel geld binnen kreeg en uitgroeide tot een rijke oliestaat. Door die rijkdom kon het kleine landje mee gaan spelen in de hogere regionen van de wereldpolitiek. In de jaren ’90 en aan het begin van de twintigste eeuw speelde het land een rol in beide golfoorlogen. In 1991 vochten legereenheden uit Qatar samen met Saoudische troepen tegen het leger van Irak, in de Tweede Golfoorlog was het land de uitvalsbasis van het Amerikaanse leger. De organisatie van het WK in 2022 lijkt een nieuwe stap te zijn om zich internationaal te profileren, maar de houding van absolutistische monarchie, tegenover mensenrechten en de positie van arbeiders heeft tot veel gefronste wenkbrouwen geleid. 

Mensenrechten

Dat de absolutistische monarchie, de sharia en mensenrechten niet hand in hand gaan, blijkt uit het feit dat Qatar zich lang niet aansloot bij een aantal toonaangevende mensenrechtenverklaringen. Pas in 2018 sloot Qatar zich aan bij twee belangrijke mensenrechtenverdagen van de VN: het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (in het Engels afgekort tot ICCPR) en het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (in het Engels afgekort tot ICESCR). Twee verdragen die voortkomen uit de universele verklaring van de rechten van de mens. Maar Qatar ratificeerde de verdragen nooit volledig. Het land behield zich het recht voor om reserves te houden bij specifieke artikelen uit beide verdragen, of om die op een eigen manier te interpreteren. Het gaat daarbij om artikel 3 uit het ICCPR, over gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Ook werden er reserveringen gesteld bij artikelen die gaan over huwelijksrecht en het recht een huwelijk te ontbinden, alsmede bij artikelen die gaan over vernedering en marteling als straf. In die gevallen gaf Qatar aan die artikelen zo te interpreteren dat ze binnen de sharia passen. Mede hierdoor vinden velen het ongepast dat het WK voetbal van 2022 aan Qatar is toegewezen.