De kapper – eeuwenoud en even zo onmisbaar

We kunnen in onze huidige maatschappij eigenlijk niet zonder de kapper. Voor een goed verzorgde look moet er tegenwoordig regelmatig een bezoek aan worden gebracht. Maar hoe zit het eigenlijk met de geschiedenis van de kapper?

Eeuwenoude geschiedenis

Het knippen van haar is een eeuwenoud gebruik. Al in de tijd van de oude Egyptenaren waren er kappers die zich om het haar van de farao’s bekommerden. En dat was nodig ook, omdat sommigen in de tijden van het oude Egypte er behoorlijk extravagante haardossen op nahielden, onder andere voor ceremoniële functies.

In de begintijd van de kappers moest men creatief zijn wat betreft het materiaal dat werd gebruikt. De moderne schaar werd pas eeuwen later uitgevonden en dus gebruikten de kappers in deze tijd scherpe stenen en soms zelfs oesterschelpen.

Barbier én chirurg

In de middeleeuwen ontstonden de zogeheten ‘barbier-chirurgen’. Dit waren mannen die zelf verschillende instrumenten maakten om kleine chirurgische ingrepen mee te doen. Denk hierbij aan tangen om tanden te trekken, maar ook mesjes voor kleine incisies en scharen om haren te knippen. Omdat het uitvoeren van de chirurgische ingrepen niet heel vaak voorkwam, verdienden deze barbier-chirurgen hun geld voornamelijk met het knippen van haar en scheren of bijwerken van baarden. Pas vanaf de 15e eeuw werden deze beroepen weer van elkaar losgekoppeld, toen de eerste specifieke doktersopleidingen ontstonden.

Wat is de geschiedenis van de kapper?

Aan deze geschiedenis hebben de barbieren wel de karakteristieke ‘kapperspaal’ overgehouden. Deze ronddraaiende paal, vaak in rood, wit en blauw, was het officiële logo van de barbier-chirurgen. Het blauw staat voor de aders, het rood voor bloed en het wit voor de pleisters die werden gebruikt. De kapperspalen vormen nog altijd een herkenbaar symbool voor barbieren én kappers.

Veranderingen in haardracht

De geschiedenis van de kapper is voor een belangrijk deel ook bepaald door de verandering van haarstijlen door de eeuwen heen. Zo begon de haardracht van vrouwen ook steeds belangrijker te worden naarmate vrouwen hun haar minder begonnen te bedekken. De barbieren hadden zich traditiegetrouw altijd op mannen gericht, waardoor vrouwen zich vaak alleen lieten knippen door slaven en bediendes.

In de 17e eeuw ontstonden in Frankrijk de eerste echte kapsalons, waarbij de kappers zich ook gingen richten op het haar van vrouwen. De Fransman Monsieur Champagne was één van de eerste echte kappers die zich hiermee bezighield. In de 17e eeuw vergaarde hij grote bekendheid in Parijs, waar hij jarenlang de rijkste mensen van de stad knipte. Daarnaast groeide vanaf de 17e eeuw de populariteit van pruiken flink. Veel barbiers gingen daarom over op het maken van pruiken in plaats van het knippen van haar.

Pas vanaf de 19e eeuw, toen het dragen van pruiken uit de mode was en het dragen van een baard weer steeds modieuzer werd, bloeide de handel van barbieren weer op. De populariteit van de barbier kende daarna een hoogtepunt, die minstens tot halverwege de 20e eeuw doorliep. Vooral tijdens de wereldoorlogen was de barbier populair. In de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld was een kort kapsel voor soldaten noodzakelijk tegen de vele luizen in de loopgraven. Een barbier was van belang om zowel het hoofd- als het gezichtshaar van de soldaten zo veel mogelijk bij te kunnen werken.

Professionalisering

Vanaf de 18e eeuw werden er ook kappersscholen opgericht, waardoor het ambacht van kapper een echt vak werd. Er kwamen zodoende ook steeds meer eisen waar kappers en later ook barbieren aan moesten voldoen. Tot dan toe was er nog nauwelijks toezicht geweest op deze beroepen, waardoor ongelukken en problemen met de hygiëne eerder regel dan uitzondering waren. Aan het einde van de 19e eeuw moesten barbieren en kappers in het bezit zijn van de juiste papieren om hun vak te beoefenen.

De invloed van kappers

Kappers zijn tegenwoordig niet meer weg te denken uit onze maatschappij. In de 20e eeuw groeide het belang van de kapperszaken, mede ook doordat deze steeds toegankelijker werden voor het normale publiek. Kapsels begonnen ook steeds meer stromingen in de maatschappij te vertegenwoordigen. Belangrijk om hier bij te vermelden is dat vooral de westerse haarstijlen de overhand kregen. Ook in andere delen van de wereld, zoals Japan maar ook in Afrika, stapten steeds meer mensen af van hun traditionele haarstijlen, om te voldoen aan westerse schoonheidsidealen. Pas de laatste jaren winnen ook niet-westerse stijlen weer aan populariteit.

De ouderwetse barbier raakte vanaf de jaren ’60 een beetje in de vergetelheid. Dit oude ambacht had moeite om alle nieuwe trends op het gebied van haardracht en –stijl op de voet te blijven volgen. Zo weigerde in de jaren 60 bijvoorbeeld een deel van de barbiers om mannen met lang haar te knippen, ondanks dat zo’n kapsel steeds meer gemeengoed werd in de westerse wereld. Nieuwe kapsalons die wel met de trends mee gingen, groeiden daardoor steeds meer uit als zaken voor zowel mannen als vrouwen, alhoewel er nog altijd gespecialiseerde mannen- en vrouwenkappers zijn.

Bronnen

National Barber Museum. Barbering Timeline.
Atria- Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis. Kroeshaar, en dan?
Beroepen. Kapper.
O'Brien, Suzanne G. "Splitting Hairs: History and the Politics of Daily Life in Nineteenth-Century Japan.’’ The Journal of Asian Studies 67 (2008) 4, 1309-1333.