De moedernegotie: lucratieve handel in het Oostzeegebied

De moedernegotie, de ‘moeder aller handel’, was van groot belang voor het ontstaan van de Gouden Eeuw in de Republiek. De succesvolle graanhandel in het Oostzeegebied leverde meer winst op dan overzeese handel van de latere Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Strijd met de Hanzesteden

De handel met de Oostzee ontstond in de vijftiende eeuw. In de jaren 30 en 40 van de vijftiende eeuw kwamen Hollanders al tweemaal in conflict met de Duitse Hanzesteden, waaronder Hamburg en Lübeck. De Hollanders wilden ervoor zorgen dat de doorgang tussen Denemarken en Zweden voor hun schepen open bleef. Zij wisten Lübeck te verslaan en daarmee op den duur de macht van de Hanzesteden in het Oostzeegebied drastisch te beperken.

Graan, hout en zout

De Hollandse handel met de Baltische Staten in het Oostzeegebied bestond uit de handel in graan, hout en zout. Voornamelijk de graanhandel bleek voor de Hollanders zeer lucratief. Vanuit de nieuwe stapelmarkt Amsterdam werd het graan doorverkocht aan landen in heel Europa. Van de winst die de graanhandel opleverde, werd een enorme scheepsvloot gebouwd. Halverwege de zestiende eeuw hadden de Hollanders een grotere handelsvloot dan Engeland en Frankrijk samen.

Tol in de Sont

Bij het passeren van de Sont, een Deense zeestraat, moest ieder schip tol betalen. De hoogte van de tol hing af van de breedte van het dek van het schip. Uit registers van deze tolheffing blijkt dat eind vijftiende eeuw meer dan de helft van de passerende schepen een Hollands schip betrof.

Het Fluitschip

In de zeventiende eeuw vonden de Hollanders het fluitschip uit. Het schip kwam zeer goed van pas bij de Oostzeehandel, omdat het een grote laadruimte had. Daarnaast wisten de bouwers het dek van het schip juist smal te houden, waardoor de Deense tol lager werd. Het fluitschip zorgde er zo voor dat de graanhandel nog meer winst op kon leveren.  

Cornelis Pietersz. Hooft

Cornelis Pietersz. Hooft, niet te verwarren met diens dichterszoon Pieter Cornelis Hooft, wist grote rijkdom te vergaren middels de Oostzeehandel. Zijn vader was schipper en bracht hem van jongs af aan al mee op handelsreizen naar de Baltische Staten. Met zijn broer Willem richt hij een handelscompagnie op, die zich vooral richtte op de handel in graan.

Moedernegotie als basis voor de Gouden Eeuw

De successen die geboekt werden middels de handel in het Oostzeegebied vormden de ruggengraat van de Hollandse economie in de zestiende eeuw. De groei van Amsterdam als belangrijkste stapelmarkt van graan en de winst die de handelsreizen opleverden hebben zo een onmisbare bijdrage geleverd aan de verdere economische successen die de Republiek behaalde tijdens de Gouden Eeuw.