De ontwikkeling van het klonen van dieren

In januari 2024 is het China gelukt om een resusaap te klonen. Eerdere pogingen mislukten. Iets wat niet bijzonder is bij klonen, het staat nog steeds in de kinderschoenen. Toch heeft de sinds kort gekloonde resusaap veel voorgangers, die verrassend oud zijn.

Was het eerste gekloonde dier een schaap, zeeanemoon of toch een kikker?

Als we aan gekloonde dieren denken, denken we al snel aan Dolly het schaap, die in 1996 ter wereld kwam. Maar Dolly het schaap was niet het eerste gekloonde dier. De oudste voorganger van Dolly was namelijk een zeeanemoon in het jaar 1891. Dit allereerste kloonproject is te danken aan de Duitse bioloog Hans Driesh. Of was het toch niet helemaal het eerste kloonproject?

Er bestaat een discussie onder deskundigen die vinden dat de methode van Driesh niet een juiste vorm is om het klonen te noemen. Zo kwam de zeeanemoon tot leven uit een eicel die in tweeën was gesplitst: een embryosplitsing. Hieruit ontstonden twee bevruchte eitjes en daardoor de optie om twee dieren uit te laten groeien.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De reden dat de techniek van Driesh volgens velen niet onder klonen valt, is een technisch verhaal. Bij ‘modern klonen’ wordt er een celkern uit een lichaamscel van een volwassen dier gehaald om die vervolgens over te brengen in een onbevruchte eicel waarvan de celkern is verwijderd. Dat is een hele andere techniek dan de celsplitsing van Driesh.

Daarom vinden veel wetenschappers dat de eer van het allereerste gekloonde dier naar John v. Gurdon toegaat. In 1962 lukt het hem om een kikker te klonen. Een eicel raakte namelijk bevrucht met een jonge cel van een kikkervisje. Uit deze gemodificeerde eicel ontstond uiteindelijk een gezonde kikker. De Brit creëerde hiermee een methode die tot in het heden nog gebruikt wordt om proefdieren te klonen. Deze proefdieren worden gebruikt bij de ontwikkeling van medicijnen. Gurdon ontving samen met Shinya Yamanaka in 2012 de Nobelprijs voor Geneeskunde vanwege het onderzoek naar stamcelontwikkeling.

Dolly het schaap kan wel aanspraak maken op de titel van het meest populaire gekloonde dier. Al was Dolly niet het eerste dier dat gekloond werd, ze was wel het eerste volwassen dier dat uit een volwassen cel kwam. Hiermee werd opnieuw een mijlpaal bereikt. Bijzonder was namelijk dat Dolly voortkwam uit een huidcel van de uier van een volwassen schaap. Die cel was een zogeheten ‘gespecialiseerde cel’. Dat zou betekenen dat die cel alleen nog maar huid kon worden, maar het tegenovergestelde gebeurde. De cel ‘vergat’ als het ware zijn specialisme en groeide uit tot een compleet en redelijk gezond schaap.

Een uitgestorven diersoort gekloond

In 2009 kloonden wetenschappers geen zeeanemonen, kikkers of meerdere Dolly’s, maar werd er voor de eerste keer een uitgestorven diersoort gekloond. Hierbij kunnen de gedachten over dinosaurussen en mammoets weer terug de kast in, want zo ver is het nog niet. Het gaat hierbij namelijk om de Pyrenese steenbok. Het dier stierf in het jaar 2000 uit en in 1999 namen onderzoekers van het Centrum voor Voedsel en Agrarisch Onderzoek weefsel af bij een toen nog levende steenbok.

Steenbok

Het DNA werd in een lege eicelkern van een geit geplaatst. Die geit is uiteindelijk bevallen van een steenbok. Maar waar Dolly het schaap ruim zes jaar lang door groene grasvelden mocht huppelen, was een dergelijk vrolijk leven voor de steenbok niet weggelegd. Het dier leefde in totaal maar zeven minuten. Een probleem aan de longen bleek al snel fataal. Iets wat regelmatig gebeurt bij gekloonde dieren.

Een familiedier klonen

Ondanks dat klonen dus een nog moeilijke techniek is en vaak op een vroege dood van het gekloonde dier afloopt, worden er inmiddels veel dieren gekloond. Vooral in China is het klonen van huisdieren erg populair. Als iemand een geliefd huisdier niet kwijt wil, bieden ze in China de mogelijkheid om je overleden hond of kat te klonen zodat de huisdiereigenaar nog lang kan genieten van een precies lijkende en levende variant. Je moet er wel wat geld voor over hebben, want goedkoop is het niet. Voor een echte 2.0 van een hond of kat, moet je al snel denken aan een bedrag van 50.000 euro. Je moet ook even geduld hebben, want het kan even duren voordat er een gezonde kloon ontstaat.

Klonen voor medisch onderzoek

De Chinese resusaap is in 2024 de meest recente ontwikkeling op het gebied van klonen. Aangezien deze apensoort sterk op de mens lijkt, zien wetenschappers in de apensoort grote potentie voor menselijk medisch onderzoek. Het klonen van deze apen moet helpen bij het sneller ontwikkelen van medicijnen.

Hoe zit dat dan met mensen? Daar is onderzoek naar gedaan, met redelijk succes. Shoukhrat Mitalipov ontdekte in 2013 dat het met dezelfde methode als Dolly het schaap mogelijk was om menselijke embryo’s te laten groeien. In 2014 waren er wetenschappers, onder leiding van Robert Lanza, die hetzelfde lieten zien. Ditmaal werden er huidcellen van volwassen mannen gebruikt. In 2013 waren dit slechts foetale huidcellen. Het is dus mogelijk om menselijke embryo’s te laten groeien, maar het gebeurt vrijwel nooit. Er blijven namelijk veel ethische vragen rondom deze kwestie. Nederland is een van de vele landen waar dit soort onderzoek vooralsnog niet is toegestaan.

Voor nu zijn de resusapen het dichtst dat onderzoekers bij het klonen van mensen zijn gekomen. Dus voor wie de film FOE heeft gezien, u hoeft nog niet bang te zijn dat uw geliefde uiteindelijk uw kloon leuker blijkt te vinden. Het laten volgroeien van gekloonde menselijke cellen is nog altijd verboden.