Gravure van stemmende vrijgelatenen. Wikimedia Commons

De Reconstructie na de Amerikaanse Burgeroorlog

Bij rellen in Charlottesville in augustus 2017 kwamen drie mensen om het leven en raakte veel anderen gewond. Extreemrechtse groeperingen en tegendemonstranten raakten slaags, terwijl de politie nauwelijks controle kreeg over de soms zwaarbewapende relschoppers. De aanleiding tot het conflict was onder andere de oproep tot het verwijderen van het standbeeld van Robert E. Lee, generaal van de Confederatie tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. De gebeurtenissen van die oorlog, en de daaropvolgende periodes van meer of minder gelijkheid tussen blank en zwart, werken nog altijd door.

De Amerikaanse Burgeroorlog

De Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) eindigde met de overwinning van de noordelijke staten (Unie) op de zuidelijke staten (Confederatie). Het grote twistpunt was de slavernij geweest, en de roep om afschaffing was reden geweest voor de zuidelijke staten om zich onafhankelijk te verklaren. Na de oorlog riepen radicale Republikeinen om harde maatregelen tegen de opstandige staten. Hoewel presidenten Lincoln en Johnson een gematigder koers wilden varen, behoorden zij tot een minderheid in het parlement.

De Reconstructie (1865-1877)

Vanaf 1867 voerden de dominante stroming in de senaat vier Acts of Reconstruction (Reconstructiewetten) door. Het opstandige zuiden werd verdeeld in vijf bezettingszones, die pas verlaten zouden worden als er volledige gelijkstelling tussen de blanke en zwarte bevolking was. Zowel blanke als zwarte docenten trokken naar het zuiden om onderwijs te geven aan kinderen van gemengde afkomst. Veel voormalige slaven en arme blanke zuiderlingen kregen een eigen stukje land om hun economische onafhankelijkheid te bevorderen. Maar dat pakte anders uit. Dikwijls vervielen zij al snel weer in armoede, soms als slaaf in alles behalve naam. De macht lag nog altijd bij rijke, blanke landeigenaren en magistraten.

Opnieuw segregatie

Hoewel het racisme niet verdween, kende de periode van de Reconstructie enig succes in het verbeteren van de positie van zwarte mensen. In 1877 kwam hier een einde aan, met de verkiezing van de democraat R.B. Hayes, die beloofde de Reconstructie op te heffen. Vanaf 1890 werd segregatie weer officieel met de Jim-Crow wetten. Pas halverwege de twintigste eeuw bevochten activisten, onder leiding van Martin Luther King, stap voor stap wettelijke gelijkheid.

Charlottesville en de erfenis van de Reconstructie

De erfenis van de Burgeroorlog en Reconstructie zijn ook vandaag de dag nog te zien. Zo staan in het zuiden van de VS veel standbeelden voor soldaten, generaals en ander prominente figuren uit de tijd van de Confederatie. Dit is een doorn in het oog van veel Afro-Amerikanen en hun sympathisanten, die dit zien als verheerlijking van de slavernij en het doorleven van een racistisch wereldbeeld. Zij zien het beeld van bijvoorbeeld Robert E. Lee het liefst verwijderd. Omgekeerd leeft bij veel demonstranten die voor behoud van het beeld zijn de ‘mythe van het zuiden’ voort. De Reconstructie is volgens hen een periode waarin alles wat de zuiderling dierbaar was van hem afgepakt werd door de noordelingen en de zwarten. Daarnaast spelen conflicten over politieke correctheid, vrijheid van meningsuiting en de vraag hoever overheidsbemoeienis moet gaan.