De Schreeuw van Edvard Munch

Na zes jaar van voorbereidingen was het zover. Van 16 september 2015 tot tot 17 januari 2016 werd het schilderij ‘De Schreeuw’ van Edvard Munch opgehangen in de tentoonstellingsvleugel van het Van Gogh Museum. Dit in kader van de tentoonstelling ‘Munch : Van Gogh’. Toch blijkt dat niet iedereen de geschiedenis van dit werk kent. Wie was die Noorse kunstenaar achter dit wereldberoemde schilderij? Welke betekenis draagt De Schreeuw uit?

Conservator Maite van Dijk van het Van Goghmuseum geeft aan regelmatig vragen naar De Schreeuw, omdat zij in de veronderstelling zijn dat het werk van de Nederlander is. Dit is niet het geval, maar Van Dijk begrijpt de vraag. Er zijn verschillende parallellen en overeenkomsten te zien in de werken van Munch en Van Gogh. Genoeg reden om een tentoonstelling te organiseren.

Al jong getekend

Edvard Munch werd geboren in het hedendaagse Oslo in 1863. Hij was verwant aan enkele grote namen in de kunstwereld, zoals de schilder Jacob Munch. Op jonge leeftijd overleed zijn moeder waardoor zijn vader alleen stond in de  opvoeding van de kinderen. Dit had gevolg voor het verdere leven van Munch. Zijn vader leerde hen op jonge leeftijd al over de hel en de bijkomende angsten. Velen zijn van mening dat dit terug te zien is in de soms depressieve toon van Munch’s werk.

Een mix van stijlen

Toen Munch in 1885 naar Parijs reisde, kwam hij al snel in contact met het Impressionisme. Bekende impressionistische kunstenaars als Monet en Manet inspireerden hem. Ook het Postimpressionisme speelde een grote rol in de ontwikkeling van Munch als kunstenaar. Hij werd beïnvloed door artiesten als Van Gogh en Gauguin. Toch is de stijl die het meeste zichtbaar is in de werken van de Noor het Symbolisme. Vaak had de betekenis van het werk te maken met de emotie en het idee achter afbeelding in plaats van de afbeelding zelf.

Het schreeuwen van het landschap

De Schreeuw is eigenlijk een kunstwerk dat bestaat uit vijf delen; vier schilderijen en een lithografie. De eerste versie uit 1893 hangt in het Nationaal Kunstmuseum van Oslo. Veelal wordt gedacht dat de geslachtsloze persoon op het doek schreeuwt, maar in werkelijkheid heeft de figuur zijn handen over zijn oren geslagen. Het werk is namelijk autobiografisch en stelt Munch voor, die zichzelf beschermt tegen het schreeuwen van het landschap.  Het landschap was geïnspireerd op een brug in Oslo, waar Munch eens overheen wandelde. Overdonderd door de omgeving en zonsondergang, die naar hem leken te schreeuwen, kreeg hij een depressief gevoel. Bovendien kwam Munch net uit een verhouding met een getrouwde vrouw, wat zorgde voor naargeestige gevoelens.

Icoon voor moderne wereld

De Schreeuw werd al als bijzonder beschouwd tijdens het leven van Munch, maar na zijn dood in 1944 werd het doek iconisch. De expressieve afbeelding stond later symbool voor  verschillende aangelegenheden. Het werd vaak gebruikt als inspiratie voor kunstwerken van andere artiesten. Ook in de media is De Schreeuw terug te vinden. Zo was het masker van de griezelfilm Scream gebaseerd op het gezicht van het figuur in het schilderij.