De Straat van Hormuz
Juni 2019 was de straat van Hormuz in het nieuws. Aanslagen op verschillende olietankers zorgden voor oplopende spanningen. Het is niet voor het eerst dat de zeestraat in het middelpunt van de belangstelling staat. De Straat van Hormuz geeft toegang tot de Perzische golf, en daarmee tot het rijke oliewinningsgebied van het Midden-Oosten. Al sinds de oudheid is de Straat van Hormuz daarom van grote strategische betekenis.
De oudste bekende menselijke beschavingen ontstonden bij de halve vruchtbare maan, gelegen tussen de rivieren de Eufraat en de Tigris. Deze rivieren mondden uit in de Perzische golf. Aan de kusten van deze zee werden al zeer vroeg nederzettingen gesticht en waagde men zich de zee op. De oudste bronnen maken dan ook al melding van de doorgang, nu bekend als de Straat van Hormuz.
De Indische Oceaan
De straat van Hormuz verbindt de Perzische golf en de golf van Oman. De straat vormt daarmee de verbindingsweg naar de Indische Oceaan, de oceaan waar oost en west Azië elkaar ontmoeten. Chinese en Indiase handelaren brachten via de zee goederen naar het Arabische schiereiland en de Perzische Golf. Vice versa trokken Arabische en Perzische handelaren oostwaarts om hun waar te verkopen. Bronnen uit oude beschavingen zoals de Babyloniërs, de Perzen en de Meden beschrijven al hoe handelsschepen en oorlogsvloten veelvuldig gebruik maakten van de Straat van Hormuz.
Sinbad de Zeeman
Een mooi voorbeeld van het gebruik van de Straat van Hormuz in oude bronnen, is de fictieve figuur Sinbad de Zeeman. Het verhaal stamt uit de Mesopotamische periode (ca. 6500 - 500 v. Chr.), en verhaalt dat Sinbad lange reizen ondernam via de Straat van Hormuz. Sinbad kwam op de wijde oceaan gigantische vogels en vreemde beesten tegen, waaronder de nu uitgestorven olifant-vogel. Historici menen dat het verhaal deels gebaseerd is op werkelijke bevindingen van zeevaarders die door de straat de wijde wereld in voeren.
Olie en Conlfict
Tegenwoordig is de Perzische Golf van vitaal belang voor de olie-industrie.De olie die door de straat van Hormuz wordt verscheept betreft een derde van alle olie die per zee wordt vervoerd. De straat is echter redelijk smal, op het smalste stuk zelfs maar 33 kilometer, met vaargeulen van maar 3 kilometer breed. Dit maakt de doorgang erg kwetsbaar. De recente aanvallen zijn dan ook niet de eerste conflicten die rond de straat plaatsvinden.
In de 16de eeuw vochten de Portugezen en de Ottomanen om controle in de Perzische golf. In 1553 vond er een confrontatie tussen de twee machten plaats in de Straat van Hormuz, die door de Portugezen gewonnen werd. Een recenter voorbeeld is de Iraaks-Iraanse oorlog. Tijdens deze oorlog werden door Iran olietankers aangevallen. In 1988 leidde dit zelfs tot een rechtstreekse militaire confrontatie tussen de VS en Iran toen een Amerikaans schip op een Iraanse zeemijn voer. Iran heeft ook meerdere keren gedreigd de straat van Hormuz te sluiten, maar tot op heden is dit nog niet gebeurd.
Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen.
Bronnen:
- Thoughtco.com: Strait of Hormuz
- Volkskrant.nl: Oplopende spanning in de belangrijkste vaarroute ter wereld kan grote gevolgen hebben voor olietoevoer
- S. Özbaran en D. Manuell, ‘The Ottoman Turks and the Portuguese in the Persian Gulf, 1534 – 1581’, Journal of Asian History 6:1 (1972) 45-87.
Afbeelding:
- Middle Eastern terrain. [ESA/Envisat satelliet [CC BY-SA 3.0-igo (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/igo/)], via Wikimedia Commons.
