De uitvinding van de perforator

Tegenwoordig is de perforator, of ‘gaatjesmaker’ in de volksmond, niet meer weg te denken uit de bureaulade. Een rommelige stapel papier ordent men handig door er gaatjes in de stansen en hem in een ringband op te bergen. De uitvinder van de perforator en de ringband was een vernuftige Duitse ondernemer, die continu op zoek was naar gaten in de markt van de opkomende kantooreconomie. Net als veel van zijn andere handige snufjes, ging zijn inventieve gaatjesmaker al snel de hele wereld over.

Veelzijdige geleerde en uitvinder

Friedrich Soennecken werd in 1848 geboren in de buurt van Dortmund als zoon van een smid. Hij was echter niet weggelegd voor dat vakmanschap en ging naar de universiteit van Bonn, waar hij West-Europese schriftontwikkeling studeerde en vertaler werd. Toen Soennecken op 28-jarige leeftijd zijn handelsmaatschappij F. Soennecken Verlag oprichtte, zorgde hij ervoor dat zijn opgedane universitaire kennis niet verloren ging. Zo ontwikkelde hij een handschrift, het zogenaamde ‘Soennecken Rundschrift’ dat makkelijker te leren was voor beginnende schrijvers in het lagere onderwijs. Zijn handelswaar: de instructieboekjes voor het schrift en een bijpassende vulpenpunt, die het schrijven in rundschrift nog verder vergemakkelijkte.

Gespecialiseerd in kantoorartikelen

Hoewel Soennecken aanvankelijk ook handelde in andere producten, ging hij zich steeds meer specialiseren in kantoorartikelen. Zijn handel was vaak vernieuwend. Zo vond hij in zijn vroege jeugd toen hij zelf nog op school zat al een inktpot uit die niet omgestoten kon worden. Hij bracht de kinderlijke uitvinding later op de markt. Verder verkocht hij kopieerdrukpersen, boekensteunen, pennen en de door hem uitgevonden markeerstift. Een van zijn belangrijkste uitvindingen was die van de ringband en de perforator, waar hij in 1886 patent op aanvroeg. Ondanks dat patent verkocht de Stuttgartse firma Leitz in 1901 de eerste draagbare perforator, ‘Phoenix’ genaamd, en een bijbehorende multomap. Leitz is tegenwoordig nog altijd een bekend perforatormerk.

Wereldfaam

De perforator en de ringband, artikelen die onmiskenbaar bij elkaar horen, maakten Soennecken in de vroege twintigste eeuw wereldberoemd. Omdat hij allerlei artikelen bedacht die het nut van gaatjes in papier moesten aantonen, zoals een omslagkalender, kwamen de bestellingen al voor het Duitse vernuft al snel vanuit alle hoeken van de wereld binnen. Het bedrijf van Soennecken groeide daardoor exponentieel. Hoewel hij in 1883 nog 30 mensen in dienst had, waren dat er aan het begin van de twintigste eeuw meer dan 1000 verspreid over exportlocaties in Berlijn, Leipzig, Antwerpen en Parijs. Soennecken Verlag verzond pakketten over de hele wereld, waaronder in 1913 alleen al 72.000 naar India en Australië. In 1910 werd Soennecken met zijn uitvindingen die iedere kantoormedewerker dagelijks het leven wat vergemakkelijkten geëerd met een plekje op de Wereldtentoonstelling in Brussel.

Invloed: standaardisering en orde op het bureau

Met zijn uitvindingen en succes stond Soennecken aan de wieg van de standaardisering. Een gaatjesmaker vroeg om standaardmaten van papier, de afstand tussen de gaatjes en de afstand tussen de ringen van de multomap. De kantoormeubelen die Soennecken later ook ging verkopen waren op die standaardmaten ingesteld. Hoewel de standaardpapiermaten, waaronder bijvoorbeeld A4 valt, al een eeuw eerder waren uitgevonden, slaagde Soennecken in zijn levensmotto ‘orde op het bureau te brengen’ door ervoor te zorgen dat iedereen die standaardmaten ook echt ging gebruiken. Teleurgesteld in de uitkomst van de Eerste Wereldoorlog, waarin Duitsland verloor, stierf Soennecken in 1919. In datzelfde jaar ontving hij postuum een eredoctoraat aan de universiteit van Bonn. Zijn bedrijf bestaat nog steeds.