Echte oorsprongsverhaal ontbreekt in oudste Bijbels
Het uit alle oudste Bijbelcodices verdwenen oorsprongsverhaal week af van de overgeleverde versie, zo stelt een recente publicatie waarover Geschiedenis Magazine deze week bericht. Een laat-Romeinse versie in de Leidse universiteitsbibliotheek blijkt nauwkeuriger gekopieerd te zijn dan gedacht, met unieke tekens die illustreren hoe de tekst een bewerking is van een verdwenen oerversie. Het werpt een unieke kijk op de manier waarin de vroege christenen in discussie met de joden schaafden aan hun Bijbelversie.
Het verdwenen oorsprongsverhaal is alleen nog bekend van de versie uit de jongere vijfde eeuwse Codex Alexandrinus in Londen, en circa vijf eeuwen jongere Hebreeuwse codices. De lacune krijgt nu bekendheid dankzij het recent verschenen boek De Geheime oorsprong. Daarin staan ook passages van auteurs uit de Romeinse tijd die suggereren dat ze een oudere afwijkende versie van het oorsprongsverhaal voor ogen hadden. De vroege christenen voerden over die verschillen een fel debat met de joden. De Leidse codex is veruit de oudst bewaard gebleven kopie met tekens bij passages die zijn ingevoegd of verplaatst ten opzichte van het verdwenen origineel. Mogelijk was het een discussiebijbel die was gemaakt als ondersteuning in het debat. Toekomstig DNA onderzoek naar het perkament kan mogelijk aangeven of de codex uit Caesarea in het huidige Israël stamt, waar aan de brontekst gesleuteld zou zijn.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Tot voor kort was de overtuiging dat de codextekst en tekens zeer onzorgvuldig waren gekopieerd. Bij herbestudering van de tekens voor een recent afgerond proefschrift, bleek echter dat de eerste drie boeken, waaronder het bewaarde deel van Genesis, wel degelijk betrouwbaar is. Een recent uitvoerig gepubliceerd papyrusfragment wijst er bovendien op dat de Leidse codex mogelijk een beeld geeft van de situatie begin vierde eeuw toen het christendom nog in opkomst was, passend bij het voor die tijd kenmerkende vierkant formaat van de perkamentbladen.
Dr. Michaël van der Meer, internationaal erkend kenner van de betreffende Griekse Bijbelvertaling: ‘Het is goed dat de aandacht wordt gevestigd op het belang van de Leidse codex. Dat genoemde stukken betrouwbaarder zijn dan lang gedacht, is belangrijk voor ons vakgebied.’ Het oorsprongsverhaal ontbreekt in de oudste compleet bewaard gebleven Bijbels die dateren uit de vierde eeuw na Christus, de Codex Vaticanus en de Codex Sinaiticus. Het ontbreekt ook uit de iets jongere Codex Ambrosianus. De Leidse codex is onlangs volledig gedigitaliseerd. Het promotieonderzoek van specialist Dr. Matthew Miller is begeleid door kenner professor Dr. Peter Gentry. Het is ook van belang voor de zogeheten bronnenkritiek die de kwaliteit van geschreven bronnen bestudeerd.
Meer weten? In Geschiedenis Magazine editie 5 vind je het bericht.
Lees ook: Tom Vanderlaken, De geheime Oorsprong (2021), pp. 49-56, 276, 368-370 en 372 (met literatuur).
