Elizabeth I van Engeland: de onzelfzuchtige ‘Virgin Queen’

Elizabeth I regeerde 45 jaar als koningin over Engeland en deze periode wordt wel beschouwd als de meest florerende tijd in de Engelse geschiedenis. Elizabeth I maakte een einde aan de hevige religieuze spanningen die haar land in de greep hielden en zij herstelde bovendien de Engelse nationale trots, door de internationale positie van Engeland als politieke en economische macht aanzienlijk te versterken.

Elizabeth werd op 7 september 1533 geboren in Greenwich Palace te Kent. Zij was de tweede dochter van de beruchte Engelse koning Hendrik VIII en zijn tweede vrouw Anna Boleyn, en behoorde tot de Tudor-dynastie. Erg blij was haar vader niet met de geboorte van Elizabeth. Net als in zijn vorige huwelijk met Catherina van Aragon, was het hem niet gelukt een mannelijke troonopvolger te verwekken. Hij besloot zowel zijn eerste dochter Mary als Elizabeth in 1536 onwettig te verklaren. Bovendien botvierde Hendrik VIII op 19 mei van datzelfde jaar zijn frustratie op Elizabeth’s moeder, door haar op verdenking van overspel en verraad te laten onthoofden.

Jeugdjaren van Elizabeth I

In 1537 baarde Hendrik’s derde vrouw, Jane Seymour, de zoon waar de Engelse koning zo lang op had gewacht: Eduard. De jonge Elizabeth volgde samen met hem veel privélessen in voornamelijk buitenlandse talen. Na de dood van Hendrik VIII op 28 januari 1547 kwam Elizabeth onder de hoede van Catherine Parr, Hendrik’s zesde vrouw, en besteeg haar halfbroertje de Engelse troon als Eduard VI. Zes jaar later overleed Eduard echter onverwacht, waarna Elizabeth’s halfzuster Mary in 1553 op 19-jarige leeftijd alsnog troonopvolgster werd.

Bloody Mary

Tijdens het strakke bewind van Mary I Tudor, die een uitgesproken katholiek was, werden de heersende religieuze tegenstellingen in Engeland op scherp gesteld. Mary veroordeelde veel protestanten, die niet bereid waren zich te bekeren, op rigoureuze wijze tot de brandstapel. Het leverde haar de bijnaam Bloody Mary op. Elizabeth was een overtuigd protestantse, maar liet zich niet door haar halfzuster bekeren tot het katholicisme. Hoewel Mary I haar leven spaarde, werd Elizabeth in 1554 wel een tijd opgesloten in de Tower of London.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Troonsbestijging Elizabeth I

Toen Mary in 1558 overleed, was Elizabeth de eerste in lijn voor de Engelse troon. Hoewel haar aanspraak op de troon door katholieken werd betwist, werd zij op 15 januari 1559 gekroond in de Westminster Abbey. Als koningin Elizabeth I bewees zij al snel dat zij over een krachtige persoonlijkheid en bestuurlijke vaardigheden beschikte. Elizabeth streefde naar een tolerant godsdienstklimaat in haar koninkrijk. In 1563 slaagde zij er in af te rekenen met de religieuze onrust, waarmee zij een dreigende religieuze oorlog voorkwam. Aan de hand van een doctrine, bestaande uit 39 artikelen, sloten protestanten en katholieken een compromis, en waarborgde Elizabeth I het voortbestaan van de Church of England.

Op 25 februari 1571 excommuniceerde paus Pius V (1504-1572) Elizabeth I van Engeland. Hij vond namelijk dat zij met het uitvaardigen van de Act van Supremacy en de Act of Uniformity de Anglicaanse kerk alsnog teveel invloed gaf en daardoor de Engelse katholieken tot tweederangsburgers degradeerde.

Kunst en literatuur in de 16e eeuw

Het bedachtzame beleid van Elizabeth I bezorgde Engeland één van de voorspoedigste periodes uit haar geschiedenis. Kunst en literatuur kwamen als nooit te voren tot bloei, waar het werk van William Shakespeare (1564-1616) een voorbeeld van is. Ook werden in de tweede helft van de 16e eeuw veel ontdekkingsreizen op touw gezet door onder andere Francis Drake en Humphrey Gilbert. Die overzeese tochten vormden de opmaat voor de 17e eeuw, die in het teken zou staan van koloniale- en handelsactiviteiten. Bovendien richtte Elizabeth in 1600 eigenhandig de East India Company op.

Conflicten

Elizabeth was een geliefde koningin, maar had onder de katholieke bevolking nog de nodige vijanden. Hierdoor was het gevaarlijk om al te vaak in het openbaar te verschijnen. Elizabeth deinsde er niet voor terug om hard op te treden tegen haar belagers, ook niet wanneer het eigen familie betrof. Zo sloot zij haar Schotse nicht Mary Stuart op verdenking van een samenzwering 19 jaar lang op in de Tower, waarna zij haar in 1578 liet onthoofden.

Omdat Elizabeth protestantse opstandelingen in Frankrijk en de Nederlanden steunde, joeg zij ook de Spaanse koning Filips II tegen zich in het harnas. Filips II had haar eerder nog ten huwelijk gevraagd, maar stuurde in 1588 de Spaanse vloot, de Armada, op Engeland af. Elizabeth bezocht vlak voor de confrontatie de Engelse troepen die het tegen de Spanjaarden op moesten nemen. De woorden die zij uitsprak om hen moed in te spreken, werden bekend als de ‘Speech to the troops at Tilbury’. Uiteindelijk kwamen de Engelsen als winnaars uit de strijd, waarmee de superioriteit van de Engelse vloot was bewezen. Dankzij de rol die Elizabeth met haar speech bij de overwinning had gespeeld, steeg haar populariteit onder de Engelse bevolking.

Virgin Queen

Elizabeth I trouwde nooit en verloor naar eigen zeggen nooit haar maagdelijkheid. Zij werd daarom ook wel de Virgin Queen genoemd. Elizabeth maakte handig gebruik van haar positie als machtige, vrijgezelle vrouw om de internationale positie van Engeland te versterken. Zij werd hierdoor in eigen land beschouwd als een onzelfzuchtig heerser, die in staat was persoonlijk geluk op te offeren voor het landsbelang.

Op 24 maart 1603 overleed de Virgin Queen op 69-jarige leeftijd aan een onbekende doodsoorzaak. Zij werd naast haar halfzuster Mary begraven in de Westminster Abbey. Elizabeth werd opgevolgd door de protestantse Jacobus, de zoon van Mary Stuart die op dat moment als Jacobus VI al koning van Schotland was. Zo kwam er een einde aan het leiderschap van de Tudor-dynastie, die in 1485 met de troonsbestijging van Hendrik VII was begonnen.