Emma van Waldeck-Pyrmont

Op jonge leeftijd ziet Emma van Waldeck-Pyrmont hoe haar vader trouwt met een meisje dat enkele jaren jonger is dan zijzelf. Niet veel later treedt ze echter zelf in het huwelijk met een 41 jaar oudere man: de Nederlandse koning Willem III. Ze schenkt hem een dochter en wordt meerdere malen gevraagd als regentes van Nederland.

Jeugd Emma

Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont werd op 2 augustus 1858 geboren in het Duitse stadje Arolsen. Ze was het vierde kind van George Victor, vorst van Waldeck en Pyrmont, en diens vrouw Helena, prinses van Nassau-Weilburg. Naar eigen zeggen speelde vooral haar moeder een grote rol in haar opvoeding, die als gedegen en christelijk omschreven kan worden. Helena overleed echter in 1888, waarna George Victor drie jaar later hertrouwde met Louise van Schleeswijk-Holstein, die enkele maanden jonger was dan Emma zelf.

Huwelijk met koning Willem III

Koning Willem III had weliswaar drie kinderen gekregen met zijn eerste echtgenote, Sophie van Würtemberg, maar alle zonen kwamen vroegtijdig aan hun einde. Toen Sophie in 1877 ook overleed, zag Willem zich genoodzaakt opnieuw te trouwen om voor een opvolger te zorgen. Zijn keuze viel op de toen 21-jarige Emma van Waldeck-Pyrmont. Op 30 september 1878 verloofde Emma zich met de Nederlandse koning en op 7 januari 1879 werd het huwelijk bezegeld. Zijn zoon Alexander leefde toen weliswaar nog, maar Willem vond slechts één mogelijke opvolger een te groot risico. Hij kreeg gelijk wat opvolgers betrof, want zijn enige nog levende zoon Alexander overleed in 1884.

Aanstelling als regentes

Vanaf oktober 1888 ging de gezondheid van koning Willem III sterk achteruit. Vanwege een nierziekte trok hij zich terug in paleis Het Loo, maar ook dit mocht niet baten. De koning raakte door zijn ziekte zo verward dat steeds meer mensen zich af vroegen of hij nog wel geschikt was om te regeren. Zo ondertekende hij belangrijke staatsstukken met zelfverzonnen pauselijke titels en eiste hij dat er gedurende de nacht altijd een lid van de hofhouding naast zijn bed zou staan, voor het geval iemand zou proberen hem in zijn slaap te vermoorden. Op 14 november 1890 besloot de Staten Generaal daarom zijn vrouw, koningin Emma, aan te stellen als regentes.

Overlijden Willem III

Slechts drie dagen nadat Emma beëdigd was, op 23 november 1890, kwam haar man Willem te overlijden. Omdat de koning verder geen mannelijke erfgenamen had, werd de tienjarige prinses Wilhelmina aangewezen als troonopvolger. Wederom koos de Staten-Generaal Emma, de 32-jarige moeder van Wilhelmina en inmiddels de weduwe van Willem, als regentes. De ontwikkeling betekende het einde van de persoonlijke unie met Luxemburg, omdat volgens de wetgeving dit groothertogdom altijd geregeerd moest worden door een man.

Koningin-regentes Emma

Als koningin-regentes probeerde Emma zoveel mogelijk betrokken te zijn bij haar rol als vervangend staatshoofd. Ze hield zich, in tegenstelling tot haar man, aan de regels van het constitutionele koningschap en had regelmatig ontmoetingen met de overige leden van de regering. Tevens besteedde ze veel aandacht aan de opvoeding en opleiding van Wilhelmina. Zo liet ze haar dochter omringen met allerlei raadsheren, die haar moesten voorbereiden op het koningschap. Met de inhuldiging van Wilhelmina op 6 september 1898 kwam er een einde aan het regentschap van Emma.

Liefdadigheid en reservekoningin

Aanvankelijk bleef Emma haar dochter nog bijstaan bij het regeren van het land, maar na het huwelijk van Wilhelmina met prins Hendrik in 1901 besloot zij zich terug te trekken uit het dagelijks bestuur. Ze begon zich meer bezig te houden met liefdadigheid en zette zich onder meer in voor de bestrijding van tuberculose. Na de geboorte van haar kleindochter Juliana vroeg de Nederlandse regering haar opnieuw als vervangend koningin tot de meerderjarigheid van Juliana in 1927, voor het geval koningin Wilhelmina vroegtijdig zou overlijden. Emma van Waldeck-Pyrmont overleed op 20 maart 1934 op 75-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking.

Dit artikel is een bewerking van drie eerder verschenen artikelen op IsGeschiedenis.nl: 2 augustus jarig: Koningin Emma,  Emma redde de dynastie van Oranje en De Beëdiging van Koningin-regentes Emma